بزرگنمايي:
چه خبر - مروري بر حضور هديه تهراني در سينما
نيمه نخست دهه 1360 را سينماي بلاتکليف ايران، بدون ستاره زن گذراند. اغلب کساني که به عنوان بازيگر نقش نخست زن انتخاب مي شدند، از وجاهت منظر که يکي از ملزومات ستاره بودن است، بهره چنداني نداشتند. از اواسط اين دهه بود که ناگهان ستاره اي ظهور کرد. نه در سينما که در تلويزيون. دختر جواني با چهره متفاوت، به نام افسانه بايگان که محمد علي نجفي او را کشف کرد. اين دختر جوان ابتدا در سريال «سر به داران» درخشيد و بعد به سينما آمد و با فيلم «گم شده»، ساخته مهدي صباغ زاده، در کنار فرامرز قريبيان، به سينما معرفي و باعث جلب نظر شد.
افسانه بايگان در سريال سر به داران
او طي سي و اندي سال گذشته نزديک به چهل فيلم و سريال بازي کرده، اما تنها نقش ماندگارش در فيلم «دو فيلم با يک بليت» ساخته داريوش فرهنگ است که به نوعي حديث نفس سازنده اش به حساب مي آيد. ديگر نقش هاي او معمولي و گاه بد بودند. او بي همتا ماند تا اين که يکي، دو سال بعد ستاره ديگري ظهور کرد که به لحاظ ظاهر همه مختصات ستاره بودن را داشت. نيکي کريمي که همراه با رضا رويگري نقش هاي اصلي يکي از همين شبه ملودرام هاي رايج آن روزگار را بر عهده داشتند. فيلمي به نام «وسوسه» (1368) به کارگرداني جمشيد حيدري. هنگامي که او بر پرده ظاهر مي شد، هيجاني را در سالن سينما مي شد حس کرد.
نيکي کريمي
با فيلم بعدي که آن هم ملودرام بود، نيکي کريمي به راستي شد ستاره نخست سينماي ايران و اين مقام را تا نزديک به يک دهه هم بر عهده داشت، يعني تا سال 1375 که کارگردان کارکشته و ستاره ساز سينماي ايران، مسعود کيميايي با فيلم «سلطان» ستاره جواني را معرفي کرد که با همان يک فيلم حسابي پرطرفدار شد. درباره ورود هديه تهراني به سينما داستان هايي باورنکردني وجود دارد. برخي او را کشف محمدرضا شريفي نيا مي دانند که روزي او را در يک مغازه ديده و بعد به کيميايي معرفي اش کرد و چه و چه که به نظر ساختگي مي آيد. چون بين کيميايي و شريفي نيا هرگز رابطه اي در کار وجود نداشته. برخي معتقدند اين وظيفه اي است که بر عهده شريفي نيا گذاشته اند تا شک و ترديدها ترا برطرف کنند.
داستان ديگر اما کمي تا قسمتي سياسي است که برخي به ويژه خارج نشينان آن را بيشتر باور دارند اما بنده جرئت گفتنش را ندارم به هزار و يک دليل، از جمله اين که هنوز مطمئن نيستم اين داستان هم واقعيت داشته باشد. اما و به هر حال با هر شکل و شمايلي، در نيمه نخست دهه 1370، ستاره اي در آسمان غم گرفته سينماي ايران درخشيد به نام هديه تهراني که خيلي زود به سوپراستار تبديل شد. بعد از «سلطان» در کنار ابوالفضل پورعرب شد بازيگر نقش اصلي فيلم «غريبانه»، دومين ساخته احمد اميني منتقد قديمي و بعد با فيلم «قرمز» باز هم دومين ساخته فريدون جيراني، جايگاهي درخور توجه در سينماي آن دوران، که داشت به سوي رهايي از برخي تنگ نظري ها گام بر مي داشت، به دست آورد.
هديه تهراني؛ از ستاره تا خورشيد
از آن پس هديه تهراني شد ستاره اول و تضمين کننده فروش فيلم هايي که درش حضور پيدا مي کرد و البته تفاوت او با پيشينيان و حتي پسينيانش اين بود که علاوه بر وجاهت منظر و صداي گيرا، بهره خوبي هم از استعداد بازيگري داشت. همين جا به يک نکته اساسي اشاره کنم؛ فرق است بين ستاره و بازيگر. ستاره ها دوران نسبتا کوتاهي مي درخشند و هنگامي که پا به سن مي گذارند، کم و بيش رو به افول مي روند. درست مثل خود ستاره که فقط در تاريکي شب مي درخشد و چون صبح طلوع کند کم رنگ و بي رنگ مي شود. اما بازيگران همچون خورشيد هرگز خاموشي ندارند. تهراني چيزي است بين ستاره و بازيگر.
هديه تهراني حتي در فيلم هاي يک سر تجاري و عامه پسندي همچون «دنيا» (منوچهر مصيري) هم خوب بازي مي کرد. به همين دليل برخي سينماگران فرهيخته نيز به سراغش رفتند تا از وجودش استفاده کنند، براي فروش يا اعتبار بخشيدن بيشتر به فيلم شان؛ از جمله در «شوکران» (بهروز افخمي)، «کاغذ بي خط» (ناصر تقوايي)، «خانه اي روي آب» و «يک بوس کوچولو» (بهمن فرمان آرا)، «شبانه» (کيوان علي محمدي و اميد بنکدار)، «نيوه مانگ» (بهمن قبادي) و «چهارشنبه سوري» (اصغر فرهادي) که به گمانم واپسين کارش تا پيش از در افتادن در گرفتاري هاي شخصي بود. از آن پس تهراني حضورش بر پرده سينما کم رنگ شد. يک نمايشگاه عکس در خانه هنرمندان با کمک مالي سازمان ميراث فرهنگي و با حمايت اسفنديار رحيم مشايي برگزار کرد که گويا حدود هشتصد ميليون تومان خرج روي دست سازمان ميراث فرهنگي گذاشته بود.
زماني که آگاهان و نخبگان نام هديه تهراني را از حافظه خود خط زدند
بسياري از آگاهان و نخبه گرايان جامعه پس از اين همکاري، نام هديه تهراني را از حافظه خود خط زدند و به اين ترتيب او که عزم کرده بود از کما به در آيد و راه پيشين خود را دنبال کند، دوباره به کما رفت، هر چند در اين فاصله يکي، دوتا فيلم هم بازي کرد. «هفت دقيقه تا پاييز» (عليرضا اميني) و «پل چوبي» (مهدي کرم پور) و يک فيلم آماتوري که در آن نقش يک معلم روستايي را بازي مي کرد و نامش را نمي دانم. و ديگر هيچ. کسي از او خبري نداشت. اصلا با ديدنش در سه فيلم ياد شده، همه انگشت به دهان ماندند که اين همان هديه تهراني است که چهره اي بشاش و متفاوت داشت؟
چه عاملي باعث مي شود برخي، به ويژه هنرمندان خودخواسته به اين سرنوشت دچار شوند؟
اين پرسش با فيلم «بدون تاريخ، بدون امضا»ي وحيد جليلوند جدي تر شد. تهراني متولد 1351 است، يعني حدود چهل و پنج سال دارد اما در اين فيلم به زني در آستانه پيري مي ماند. صورتي خشکيده و چشم هايي گود افتاده. خب اين به راستي براي هيچ کس به ويژه سينمادوستان ايراني خوشايند نيست و اين پرسش را در اذهان مطرح مي کند که به راستي چه عاملي باعث مي شود برخي، به ويژه هنرمندان خودخواسته به اين سرنوشت دچار شوند؟ اگر بنا بر مشکلات مالي باشد که علي القاعده آنها بيايد کمترينش را داشته باشند. دست کم اين که غم نان و سفره خالي ندارند. از شهرت و محبوبيت برخوردارند و همه جا مورد عزت و احترام اند. پس چه عاملي باعث مي شود به اين مسير بروند؟ کم نبوده اند هنرمندان درجه يکي که اين چنين به سوي فراموشي رفته اند.
هنوز کسي نتوانسته جاي خالي پرويز فني زاده و خسرو شکيبايي را پر کند. همان طور که در زمان عزلت هديه تهراني هم ده ها دختر جوان وارد عرصه بازيگري شدند ولي هيچ کدام نتوانستند جاي خالي او را پر کنند. باري مهم است که او بار ديگر به صحنه برگشته. در اسفند ماه دو فيلم بر پرده داشت. دو فيلمي که جزو کارهاي کم و بيش متفاوت او محسوب مي شوند. اميدوارم اين سرآغاز دور تازه و بهتري از کارنامه تهراني باشد. يادمان نرود که اين نوع ماجراها در تاريخ سينماي جهان سابقه دارد. نمونه اش مارلون براندو که زماني ستاره يکه تاز هاليوود بود و بعد به هنرپيشه اي معمولي تبديل شد و پس از وقفه اي ده، دوازده ساله با «پدرخوانده» بار ديگر به دوران اوج خود برگشت و همچنان در اوج ماند. او هم به نوعي خودويرانگر بود.
سلطان (1375)
در سال هاي دهه 70 که هنوز خبري از چشم آبي هاي سينماي ايران نبود و بازيگر شدن چندان کار راحتي به حساب نمي آمد، هديه تهراني با بازي در «سلطان» مسعود کيميايي راه صد ساله را يک شبه طي کرد و به يکي از چهره هاي سينماي ايران تبديل شد.
هديه تهراني در فيلم سلطان
خودش در يکي از گفتگوهاي قديمي اش گفته اولين بار به طور اتفاقي از طرف آزيتا حاجيان و محمدرضا شريفي نيا پيشنهاد بازيگري دريافت کرده و جواب داده: «نه.» اما ارتباط آنها با تهراني قطع نشده و بعدها مثل همه بازيگران آن سال ها به شکل کاملا اتفاقي و از روي عکسي که در دفتر تهيه کننده بوده، براي بازي در نقش «مريم کوهساري» انتخاب شد و براي اولين فيلمش 600 هزار تومان دستمزد گرفت.
غريبانه (1376)
هديه تهراني براي دومين فيلمش بازي در فيلم احمد اميني را قبول کرد. تهراني در همه اين سال ها پيشنهادهايي را هم رد کرد که الان عجيب به نظر مي رسند. نقش ليلا حاتمي در «ليلا»ي داريوش مهرجويي و عسل بديعي در «بودن يا نبودن» کيانوش عياري از جمله اين پيشنهادها هستند که هر کدام را به دليلي نپذيرفت.
هديه تهراني در فيلم غريبانه
او در «غريبانه» نقش زني ثروتمند به نام «بهرخ ثابتي» را بازي مي کرد. او مثل همه فيلم هاي آن سال ها وقتي مردي را که بيشتر از هر کس ديگري جلوي چشمش بود از دست مي دهد، تازه متوجه مي شود که عاشق او بوده است. آن مرد عاشق پيشه سال هاي دهه 70 هم کسي نبود جز ابوالفضل پورعرب. براي هديه تهراني بازي در مقابل پورعرب آن سال ها فرصتي بود که به راحتي نصيب هر تازه کاري نمي شد.
قرمز (1377)
وقتي هديه تهراني در نقش «هستي مشرقي» در فيلم «قرمز» جلوي دوربين فريدون جيراني ايستاد، فقط دو سال از شروع بازيگري اش مي گذشت، اما حالا همه او را به عنوان يکي از سوپراستارهاي زن سينماي ايران مي شناختند. کسي که سال ها بعد از نيکي کريمي و سوسن تسليمي روي پرده سينماها رفت و توانست تماشاگران زيادي را به سينماها بکشاند.
هديه تهراني در فيلم قرمز
«قرمز» که اقتباسي از يک داستان واقعي بود، با حضور دو سوپراستار آن زمان، هديه تهراني و محمدرضا فروتن، پرفروش ترين فيلم سال شد. «قرمز» در جشنواره فيلم فجر آن سال کانديداي هشت سيمرغ شد و تا الان تنها فيلمي است که زوج بازيگري اش هديه تهراني و محمدرضا فروتن هر دو برنده سيمرغ بهترين بازيگر شده اند.
شوکران (1379)
«شوکران» تا امروز پر حاشيه ترين فيلمي است که تهراني بازي کرده است. اين فيلم بدون اکران در جشنواره فيلم فجر در نوروز 79 اکران و با فروش 383 ميليون توماني پرفروش ترين فيلم سال شد. تهراني در اين فيلم در نقش پرستاري به نام سيما بازي مي کند که بعد از تصادفي با فريبرز عرب نيا (در نقش محمود بصيرت) آشنا مي شود و رابطه شان ادامه پيدا مي کند.
هديه تهراني در فيلم شوکران
داستان فيلم در آن زمان صداي اعتراض پرستارها را در آورد. بهروز افخمي بعدها گفت:
«در جلسه اي که با حضور نمايندگان پرستاران داشتم خطاب به آنها گفتم «شوکران» که درباره يک پرستار خيلي دل نشين و سمپاتيکي است که مظلوم واقع مي شود ولي اگر روزي بخواهم درباره اشتباهات بيمارستاني که سالانه باعث مرگ هزاران نفر مي شود فيلم بسازم شما حق دخالت نداريد.»
خانه اي روي آب (1380)
دهه 80 پرکارترين سال هاي کاري تهراني است. در اين دهه گاهي بيش از دو فيلم در سال بازي مي کرد و جلوي دوربين بسياري از کارگردان هاي مطرح سينماي ايران ايستاد. از بهمن فرمان آرا در «خانه اي روي آب» گرفته تا اصغر فرهادي و کيارستمي و درويش.
هديه تهراني در فيلم خانه اي روي آب
تهراني در اين فيلم هم بازي کيانيان بود و در بيستمين جشنواره فيلم فجر بسيار مورد استقبال قرار گرفت. تهراني شش سال بعد از اين براي دومين بار در «در «يک بوس کوچولو» جلوي دوربين فرمان آرا ايستاد.
دنيا (1380)
«دنيا» يکي از معدود فيلم هاي متفاوت کارنامه هديه تهراني است. فيلمي تجاري با داستاني خيلي آشنا و کليشه اي که با توجه به حضور تهراني و مفرح بودن فيلم، در گيشه هم با اقبال خوبي مواجه شد.
هديه تهراني در فيلم دنيا
محمدرضا شريفي نيا در «دنيا» نقش «رضا عنايت» مرد مسن سنتي و پولداري را بازي مي کند که شيفته دختري به نام «دنيا شاداب» مي شود و حاضر است براي رسيدن به او دست به هر کاري بزند و حتي از اعتقادات خودش بگذرد.
کاغذ بي خط (1380)
داستان زن خانه داري که ذوق و استعداد نويسندگي دارد. در آن زمان بسيار دست اول و غير تکراري بود و بسيار هم مورد استقبال قرار گرفت. ناصر تقوايي سيمرغ بهترين کارگرداني را در جشنواره فيلم فجر از آن خود کرد.
هديه تهراني در فيلم کاغذ بي خط
«کاغذ بي خط» را مي توان آخرين فيلم ناصر تقوايي هم به حساب آورد. او بعد از «کاغذ بي خط» دو فيلم ديگر به نام هاي «زندگي رومي» و «چاي تلخ» را نيمه کاره رها کرد. اين تنها همکاري هديه تهراني با خسرو شکيبايي بود.
چهارشنبه سوري (1384)
بدون اغراق مي شود عنوان بهترين بازي کارنامه تهراني را به بازي او در «چهارشنبه سوري» اختصاص داد. هر چند فرهادي بعد از اين فيلم ترجيح داد بيشتر با ترانه عليدوستي کار کند تا تهراني اما او نقش زني سرگردان و بي قرار را اين قدر خوب بازي کرد که سيمرغ بهترين بازيگر نقش اول زن جشنواره فيلم فجر را براي بار دوم از آن خودش کرد.
هديه تهراني در فيلم چهارشنبه سوري
کسي چه مي داند، شايد حالا که تهراني دوباره روزهاي پرکاري اش را شروع کرده، فرهادي دوباره سراغ زن آشفته «چهارشنبه سوري» را بگيرد.
اسرافيل (1395)
«اسرافيل» دومين فيلم آيدا پناهنده است و فيلمنامه اي داشت که هديه تهراني را مجاب کرد تا جلوي دوربين او بازي کند. داستان فيلم مانند فيلم قبلي پناهنده، «ناهيد»، در شمال ايران مي گذرد و درباره بيوه اي به نام «ماهي» است که سر و کله عاشق قديمي اش پيدا مي شود.
هديه تهراني در فيلم اسرافيل
تهراني براي بازي در نقش «ماهي» در جشنواره فيلم فجر سال گذشته کانديداي بهترين بازيگر زن شد.
بدون تاريخ، بدون امضا (1395)
هديه تهراني سال گذشته در دو فيلم «اسرافيل» و «بدون تاريخ، بدون امضا» بازي کرد که هر دو در جشنواره هاي خارج از ايران خوب ديده شدند. در «بدون تاريخ، بدون امضا» هديه تهراني دهه 70 را مي بينيم؛ زني مستاصل اما آرام که سعي مي کند تحت هر شرايطي آرامش خودش را حفظ کند.
هديه تهراني در فيلم بدون تاريخ، بدون امضا
او حتي به لحاظ پوشش هم به همان سال ها باز مي گردد. زني با مانتوي بلند و مقنعه مشکي و صورتي بدون آرايش که به خوبي سردي رابطه اش با همسرش را هم منتقل مي کند.
منبع: bartarinha.ir