چاپ

چه خبر -

هدف از مصرف غذا، تامين انرژي مورد نياز براي انجام فعاليت هاي بدني و از طرفي تامين مواد مغذي براي حفظ عملکرد اندام هاست اما متاسفانه امروزه کمتر اين موضوعات مورد توجه قرار مي گيرد و در نتيجه فرد دچار سوءتغذيه مي شود.
درکنار اين موارد به دليل بيماري و مصرف بعضي از داروها نيز سوءتغذيه به سراغ فرد مي آيد و در شرايط بحران که نياز است فرد هر چه زودتر سلامت خود را بازيابد، به دلايلي بيماري طولاني تر مي شود و کمبود ريزمغذي ها مشکلات جديدي را به وجود مي آورد. با دکتر خديجه رحماني متخصص تغذيه و عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي در اين باره گفت و گويي کرده ايم.
نکته مهمي که جا دارد به آن اشاره شود، توجه همه پزشکان به بحث تداخلات دارويي است. در تداخلات دارويي به ويژه در بيماري هاي مزمن مي توان با مشورت با متخصصان تغذيه کمبودها را جبران کرد که در نتيجه درمان بهتر و راحت تر صورت مي گيرد. اگر فرد در طول درمان دچار سوءتغذيه و گرسنگي سلولي شود نه تنها درمان وي به کندي پيش مي رود و ناموفق خواهد بود، بلکه نياز به مصرف داروي بيشتر دارد و در اين بين يک چرخه معيوب به وجود مي آيد که بيمار مجبور مي شود حجم زيادي از داروها را مصرف کند و از طرفي نتيجه مناسبي هم نمي گيرد.

سوء تغذيه چيست؟

سوءتغذيه نوعي بيماري به‌ شمار مي‌آيد که به علت مصرف ناکافي يا بيش از اندازه يک يا چند مادهٔ غذايي بروز مي‌کند. در بسياري از کشورهاي در حال توسعه يکي از بزرگ‌ترين مشکلات مربوط به تغذيه قحطي و کمبود مواد غذايي لازم براي سوخت‌وساز بدن است. با اين وجود، سوءتغذيه در همهٔ کشورهاي جهان با نمودهاي گوناگون چون چاقي، بدخوري يا کم‌خوري ديده مي‌شود.
بر پايه آمار سازمان بهداشت جهاني، سوءتغذيه بزرگ‌ترين عامل مرگ‌ومير کودکان است. پس سوءتغذيه در اثر کمبود يا زيادي يک يا چند ماده غذايي به وجود مي آيد. براي اين مشکل دو دسته علل معرفي شده است.

علل اوليه سوء تغذيه

عوامل اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و محيطي و در واقع مجموعه عواملي که بنيان هاي جامعه را تشکيل مي دهد، در دريافت ناکافي مواد مغذي موثر است. به بيان ديگر مجموعه مسائل سياسي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و ناآگاهي ها در زير مجموعه عوامل اوليه قرار مي گيرد.
سطح سواد از دو جنبه در کاهش سوءتغذيه موثر است، يکي توانايي فرد را در کسب درآمد افزايش مي دهد و ديگر اين که فرهنگ تغذيه وي را اصلاح و به اين ترتيب فرد از مواد غذايي به شکل صحيح استفاده مي کند.
از طرفي مسائلي چون مهاجرت ها در داخل يا در سطح بين المللي، جنگ و... نيز در اين زمينه نقش دارد. نمونه بارز آن جنگ در کشور يمن است که در پي آن سوءتغذيه شديد کودکان را شاهد هستيم.
امنيت غذايي و دسترسي جامعه به ماده غذايي کافي و سالم مهم است و آلودگي مواد غذايي که در اين مقوله مي گنجد، همه از جمله علل اوليه است.

علل ثانويه سوء تغذيه

علل ثانويه زماني است که غذا وارد بدن فرد شده است. يعني غذا در اختيار فرد هست اما به دليل عواملي مانند بيماري و... فرد دچار پرخوري و بدخوري و در نهايت دچار سوءتغذيه مي شود. بيماري مزمن و به ويژه بيماري که فرد براي آن دارو مصرف مي کند از عوامل ثانويه محسوب مي شود، براي مثال:
- مصرف آسپرين جذب ويتامين سي را کاهش مي دهد.
- در بيماري روده تحريک پذير به دليل مشکل فيزيولوژيکي مواد مغذي جذب بدن نمي شود. همچنين به دليل شرايط رواني فرد دچار پرخوري يا بدخوري مي شود و بدن وي از نظر ريزمغذي ها کمبود دارد يعني از نظر شکمي سير است اما سلول ها گرسنه هستند.

آمارهاي سوء تغذيه

طبق آمار جهاني، امروزه بيش از 800 ميليون نفر در دنيا از گرسنگي مزمن رنج مي برند و به نوعي دچار سوءتغذيه هستند. آمار سال 2016 نشان مي دهد گرسنگي و سوءتغذيه ناشي از فقر 12.5 درصد بوده و اين عدد در ايران 4 درصد گزارش شده است.

علايم سوء تغذيه

45 نوع ماده مغذي براي بدن شناخته شده است که دريافت ناکافي هر يک مشکلي در بدن ايجاد مي کند؛ علايم سوءتغذيه بسته به انواع کمبود مواد غذايي متفاوت است (يعني کدام ماده مغذي در بدن شما کم است) و انواع بيماري ها را سبب مي شود.
ممکن است سوءتغذيه ناشي از کمبود پروتئين و انرژي باشد، نمونه اين افراد بچه هاي لاغري هستند که چربي و عضلات آن ها تحليل رفته است.اگر کمبود پروتئين بيشتر از سوءتغذيه ناشي از دريافت کالري باشد مانند مواردي که نان مصرفي بيشتر از پروتئين است، بيماري *کواشيورکور ايجاد مي شود يا در مواردي کودک از نظر وزني ممکن است مشکل نداشته باشد اما ورم در چشم ها و دست و پاها مشاهده مي شود.
*کواشيورکور Kwashiorkor: يک نوع وخيم سوءتغذيهٔ حاصل از کمبود پروتئين و کالري است که در اطفال ديده مي‌شود.کواشيورکور با ورم، پوست ترک خورده و پوسته پوسته شده، بي‌اشتهايي، بزرگ شدن کبد، ضعف، التهاب و قرمز شدن پوست و موها همراه است. در گذشته گمان مي‌رفت که علت اين بيماري تنها کمبود پروتئين است؛ درحالي که تحقيقات اخير نشان مي‌دهند که کمبود ويتامين‌ها، آنتي‌اکسيدان‌ها و مواد معدني محلول در خون چون آهن، پتاسيم و منيزيم نيز نقش مهمي در ابتلا به کواشيورکور دارند.
به عنوان نمونه اي ديگر، کمبود ويتامين ب به صورت بيماري بربري و بيماري هاي قلبي خود را نشان مي دهد.

گرسنگي سلولي در سوء تغذيه

بخشي از سوءتغذيه به دليل دريافت زياد کالري است که به شکل چاقي خود را نشان مي دهد اما فرد از نظر دريافت ريزمغذي ها دچار کمبود است.
به طور معمول بايد به اين نکته توجه کنيم که برنامه غذايي مان بايد تنوع داشته باشد تا به سيري سلولي برسيم. مواد غذايي دريافتي ما بايد سالم، کافي، متناسب، متنوع و متعادل باشد.

براي پيشگيري از سوء تغذيه از هر گروه مواد غذايي بايد چقدر مصرف کنيم:نان و غلات – 6 تا 10 واحد
گوشت و جايگزين ها - 2 تا 3 واحد
شير و لبنيات - 2 تا 3 واحد
ميوه - 2 تا 4 واحد
سبزي ها - 3 تا 5 واحد

اگر مي خواهيد بيشتر بدانيد : منظور از يک واحد ميوه در روز چه مقدار از هر نوع ميوه است؟

اگر در دريافت مواد غذايي تناسب وجود نداشته باشد مانند وقتي که فرد رژيم هاي خودسرانه مي گيرد و برنج و نان را حذف مي کند، فرد دچار سوءتغذيه از نوع گرسنگي سلولي مي شود.

eemorgh.com/health
منبع:روزنامه خراسان