چه خبر - چاقي تقصير ژنتيک شماست؟
توصيه‌هايي که پيرامون محدود کردن مصرف قند و شيريني و مصرف بيشتر سبزي‌ها و ميوه‌ها مي‌شود، ظاهرا خيلي بازخورد مثبتي ندارد چون تعداد افرادي که دچار اضافه وزن يا چاقي مي‌شوند، روند افزايشي خود را حفظ کرده است.
اما آيا مي‌توانيم تقصي چاقي را تنها به گردن سبک زندگي بيندازيم؟ آيا دليل فراگير شدن چاقي واقعا پُرخوري و عدم تحرک است يا اينکه عامل ژنتيکي مهمي نيز اين ميان نقش دارد؟
ژنتيک يا سبک زندگي؟
حتما کساني را ديده‌ايد که مي‌گويند تغذيه‌ي درستي دارند، حواس‌شان به خورد و خوراک‌شان هست، مرتبا ورزش مي‌کنند و به تمام توصيه‌ها پايبند هستند اما هنوز نتوانسته‌اند به وزن ايده آل و سالمي برسند. آيا اين ژنتيک است که تلاش‌هاي‌شان را بي‌اثر مي‌کند؟
بدون شک ژنتيک عاملي است در چاق بودن يا نبودن يک نفر. اگر در شجره نامه‌ي خانوادگي‌تان، به دنبال افراد چاق بگرديد، احتمالا مي‌بينيد تعدادي هستند که مشکلاتي با کنترل وزن‌شان دارند يا داشته‌اند. دانشمندان هنوز سعي دارند ژن‌هاي خاصي و جهش‌هاي ژنتيکي مشخصي را شناسايي کنند که منجر به چاقي مي‌شوند.
بر اساس آنچه تاکنون مي‌دانيم، عوامل ژنتيکي وجود دارند که روي اشتها و متابوليسم يک فرد اثر مي‌گذارند و او را مستعد چاقي مي‌کنند. خوشبختانه اين عوامل ژنتيکي، فرد را محکوم به افزايش وزن نمي‌کنند اما آستانه‌ي به دست آوردن اضافه وزنش را پايين مي‌آورند. کسي که ژنتيک بدي دارد، در محيطي مناسب و با انگيزه‌اي درست مي‌تواند وزن سالمي را حفظ کند، به عبارتي ديگر ژنتيک، سرنوشت ساز قطعي شما نيست!
از طرفي ديگر، اگر کاري کنيد که فرد مستعد به چاقي از لحاظ ژنتيکي، دسترسي راحت به فست فود داشته باشد و فرصت‌ها و امکانات بسيار محدودي براي ورزش و تحرک، حتما به راحتي مي‌تواند وزن قابل توجهي اضافه کند. عوامل محيطي، بدون توجه به ژنتيک، تاثير بزرگي بر وزن بدن دارند. به نظر مي‌رسد حفظ وزن ايده‌آل و سالم براي بعضي از افراد، نسبت به بقيه، بيشتر شبيه يک مبارزه‌ي طاقت فرساست؛ دلايلش هم چند عامل است.
ژنتيک چاقي
هر چند هنوز دانشمندان سعي دارند تمام ژن‌هاي مربوط به اشتها، متابوليسم و چاقي را شناسايي کنند، اما چيزي که تاکنون مشخص شده اين است که مسئول‌ترين جهش ژنتيکي مرتبط با چاقي، جهش در ژني است به نام ژن ob (obesity به معني چاقي) که لپتين را کُد گزاري مي‌کند. همانطور که مي‌دانيد لپتين يکي از هورمون‌هايي است که اشتها را کنترل مي‌کند. اين هورمون تنظيم کننده‌ي اشتها، روي سرعت متابوليسم در حالت استراحت نيز تاثير دارد.
مغز و لپتين، ارتباط بسيار نزديکي با هم دارند که دليل خوبي هم دارد! مغز شما مي‌خواهد بداند در هر زمان، شما چقدر ذخيره‌ي چربي در بدن داريد تا به شما کمک کند دچار گرسنگي نشويد. اگر شما انباشت چربي زيادي داشته باشيد، سلول‌هاي چربي، لپتين در خون ترشح مي‌کنند و اين لپتين به مغزتان مي‌گويد که شما خوب تغذيه شده‌ايد و مي‌توانيد خوردن را متوقف کنيد. مغز شما در واکنش به اين پيام، از اشتهاي‌تان کم کرده و همزمان، صرف انرژي در حالت استراحت را بيشتر مي‌کند؛ سوخت کافي در دسترس است، پس خيلي خوب مي‌توانيد کالري بسوزانيد.
حالا اين اتفاقات چه ربطي به استعداد ژنتيکي چاقي دارند؟ به طور طبيعي سلول‌هاي چربي، تحت فرمان ژن ob، لپتين توليد مي‌کنند. هر وقت ژن ob دستور بدهد، لپتين وارد جريان خون شده و به سمت هيپوتالاموس مغز مي‌رود، جايي که توليد مواد شيميايي ِ کاهنده‌ي اشتها ترشح مي‌شوند. پس مي‌توانيد تصور کنيد اگر نتوانيد لپتين توليد کنيد يا لپتيني که توليد مي‌کنيد کافي نباشد، اشتهاي شما همينطور باقي مانده و پُرخوري خواهيد کرد.
در آزمايشات انجام شده، موش‌هايي که جهش‌هايي در ژن ob داشتند و فعاليت اين ژن‌ها کاملا مختل شده بود، با ولع زيادي مي‌خوردند و به طرز بيمار گونه‌اي چاق شده بودند. انسان‌ها هم مانند موش‌ها، جهش‌هايي در ژن ob دارند که توانايي‌شان را براي توليد لپتين کاهش داده و همچنين جهش‌هايي نيز وجود دارد که گيرندههاي لپتين در مغز را تغيير مي‌دهد. در نتيجه گيرنده‌ي لپتين، نسبت به لپتين، فورا جواب ندارده و اشتهاي فرد به راحتي کم نمي‌شود. همچين وقتي لپتين کم است يا گيرنده‌ي آن به خوبي کار نمي‌کند، سرعت متابوليسم در حالت استراحت يا متابوليسم پايه، افت مي‌کند.
بنابراين از نظر افزايش وزن، اين بدشانسي بسيار بزرگي است!
به تازگي دانشمندان کشف کرده‌اند که افراد چاق، بيشتر دچار مقاومت لپتيني هستند تا کمبود لپتين! اين افراد، به دليل داشتن بافت‌هاي زياد چربي، آنقدر سطح لپتين جاري در خون‌شان زياد است که گيرندههاي لپتين، از حساسيت‌شان کم شده و نسبت به سيگنال‌هاي لپتين، آنطور که بايد جواب نمي‌دهند. اين حالتي است که منجر به پر خوري و افزايش وزن مي‌شود.
ژن FTO
ژن ديگري که در چاقي نقش دارد و دانشمندان آن را شناسايي کرده‌اند، جهش يا انحرافي در يک ژن به نام ژن FTO است. اين جهش ژنتيکي، به طرز شگفت انگيزي در ميان 40 درصد از اروپايي‌ها متداول است. داشتن اين جهش ژنتيکي، لزوما محکوم‌تان نمي‌کند که چاق شويد يا اضافه وزن داشته باشيد، اما اين احتمال را تا 70 درصد بالا مي‌برد! طبق مطالعات انجام شده، آنهايي که اين جهش ژنتيکي را دارند، گرلين يا هورمون اشتهاي بيشتري توليد مي‌کنند.
افرادي که اين جهش ژنتيکي را در ژن FTO خود دارند، مدت خيلي کوتاهي بعد از خوردن غذا، احساس گرسنگي کرده و ترجيح مي‌دهند غذاهاي پُر کالري‌تر مصرف کنند. اين افراد، نسبت به سايرين در وضع نابرابري قرار دارند چون اشتهاي‌شان به دليل فعاليت زياد گرلين، سيري ناپذير است!
مبارزه با چاقي
موارد گفته شده، تنها دو عامل ژنتيکي دخيل در چاقي بودند و عوامل بسيار زياد ديگري وجود دارد که روي اشتها و کالري سوزي شما تاثير مي‌گذارد. حالا يک خبر خوب؛ محققان عقيده دارند تنها 25 درصد از وزن بدن يک فرد، توسط ژنتيک او تعيين مي‌شود، يعني ساير عوامل مانند تغذيه و فعاليت بدني، نقش به مراتب پُررنگ‌تري در وزن شما دارند. مطالعه‌اي نيز نشان داده آنهايي که جهش ژنتيکي در ژن FTO دارند و در معرض چاقي هستند مي‌توانند با روزانه حداقل يک ساعت ورزش کردن، از چاق شدن‌شان جلوگيري کنند. يک ساعت در روز براي کاهش احتمال چاقي و بيماري؟ معامله‌ي خوبي نيست؟
گروه سلامتي سيمرغ
منبع: bartarinha.ir