چاپ

چه خبر - خطرات گرم شدن زمين

در طول تاريخ انسان‌ها شانه به شانه با ويروس‌ها و باکتري‌ها زندگي کرده‌اند. از طاعون تا آبله ما فرگشت يافته‌ايم تا در مقابل ويروس‌ها مقاوم شويم و در مقابل آن‌ها هم روش‌هاي جديد براي آلوده کردن ما يافته‌اند. ( به اين پديده در زيست‌شناسي فرگشتي، مسابقه تسليحاتي فرگشتي گفته مي‌شود، که طي آن رقابت بين ژن‌هاي هم فرگشت، خصوصيات و يا گونه‌ها باعث همزيستي يا عدم همزيستي مي‌شود- مترجم) .ما از زمان کشف پني‌سيلين توسط الکساندر فلمينگ براي تقريبا يک قرن است که آنتي بيوتيک‌ها را به خدمت گرفته‌ايم.

در مقابل باکتري‌ها فرگشت يافتند تا در مقابل آنتي‌بيوتيک‌ها مقاوم شوند. اين مبارزه بي‌پايان است؛ به دليل اين‌که ما زمان زيادي را با عوامل بيماري‌زا سپري کرده‌ايم، به نوعي همزيستي طبيعي با آن‌ها رسيده‌ايم. اما چه خواهد شد اگر ما ناگهان با ويروس‌ يا باکتري‌اي روبرو شويم، که براي هزاران سال غايب بوده و يا قبلا با آن برخورد نداشته‌ايم؟

ما احتمالا به زودي جواب اين پرسش را خواهيم يافت.در تابستان 2016 در گوشه‌اي دور افتاده از توندارهاي سيبري در مناطق قطبي که شبيه جزيره «يامال»ناميده مي‌شود، يک پسر 12 ساله بر اثر سياه زخم مرد و حداقل 20 نفر زخمي شدند. نظريه قابل قبول در باره اين پديده اين است؛ که 75 سال پيش يک گوزن شمالي بر اثر سياه زخم مرده و لاشه‌اي در زير خاک يخ زده بافي ماند. لاشه کوزن همان‌جا ماند تا امواج گرماي تابستان 2016 خاک يخ زده را نرم کرد. در نتيجه ويروس به خاک و آب اطراف سرايت کرد. بيشتر از 2000 گوزن شمالي آلوده شدند ودر نتيجه ويروس به مردم منطقه سرايت کرد.

گرمايش جهاني به تدريج لايه‌هاي قديمي‌تر پرمافراست را تحت تاثير قرار مي‌دهد. اين همان جايي است که براي باکتري‌ها و ويروس‌ها محل ايده‌الي براي نهفته ماندن در زمان‌هاي طولاني به بلندي ميليون سال به حساب مي‌آيد. بنا براين ذوب شدن يخ‌ها به معناي گشودن درب جعبه پاندوراي بيماري‌ها است که مشخص نيست چه چيزي از دل آن بيرون مي‌آيد.

گرم شدن سريع مناطق قطبي

از سوي ديگر دما در دايره قطبي به سرعت در حال افزايش است و اين منطقه تقريبا با نرخ سه برابر ديگر نقاط جهان در حال گرم شدن است. « جين مايکل کالروي» زيست‌شناس فرگشتي دانشگاه مارسي در فرانسه مي‌گويد:« پرمافراست به دليل سرما، نبودن اکسيژن و تاريکي ذخيره گاه خوبي براي ويروس‌ها و باکتري‌ها است. بسياري از عوامل بيماري‌زا که باعث اپيدمي‌هاي بزرگ در گذشته شده‌اند، ممکن است با ذوب شدن يخ‌ها بيرون بيايند» تنها در قرن بيستم بيشتر از يک ميليون گوزن شمالي بر اثر سياه زخم مردند که دفن کردن عميقشان ساده نبود. بنابراين بيشتر اجساد تنها در لايه‌هاي نسبتا سطحي دفن شدند. اما به جز سياه زهم چه چيز ديگري در زير يخ‌ها کمين کرده است؟

مردم وحيوانات براي قرن‌ها در لايه پرمافراست دفن شده‌اند، بنابراين منطقي تصور کنيم ديگر عوامل بيماري‌زا هم به بيرون درز کنند. براي مثال محققان قطعات RNA انفولانزاي مرگبار اسپانيايي 1918 را در يک گور دست جمعي در تونداراهاي آلاسکا يافتند. اين آنفولانزاي مرگبار 500 ميليون نفر در جهان را بيمار کرد. در سيبري هم ويروس‌هاي ديگري مثل طاعون خيارکي که به مرگ سياه هم شهرت دارد و آبله پيدا شده‌اند.

در يک مطالعه در سال 2011 « بوريس رويش» و « مارينا پودولنايا» نوشتند:« در نتيجه ذوب شدن پرمافراست، طيفي از بيماري‌هاي مرگبار قرن 18 و 19 ممکن است بازگردند، مخصوصا در نزديکي قبرستان‌هايي که قربانيان اين بيماري‌ها دفن شده‌اند». براي مثال در سال 1890 يک همه‌گيري آبله در سيبري رخ داد و شهرهاي منطقه تا 40 درصد جمعيتشان را از دست دادند. جنازه آن‌ها در لايه بالايي پرمافراست در نزديکي رودخانه «کوليما» دفن شدند.

ميکروب‌ها بيدار مي‌شوند

در پروژه‌اي که در سال 1990 آغاز شد محققان ويروس شناس روس بقاياي انسان‌هاي عصر سنگي را که در جنوب سيبري در منطقه گورني آلتاي پيدا شده بودند آزمايش کردند. آن‌ها همچنين نمونه جسد مردي را که در قرن 19 در همان منطقه بر اثر اپيدمي ويروسي درگذشته بود بررسي کردند. آن‌ها مي‌گويند؛ در بدن اين مرد زخم‌‌هايي پيدا شده است که از آبله به جا مي‌ماند و در بقاياي انسان‌هاي عصر نوسنگي هم قطعات ژنوم ويروس آبله را يافتند. اما اين نخستين بار نبود که ويروس‌هاي نهفته در لايه‌هاي يخي بيدار مي‌شدند.

در مطالعه سال 2005 توسط محققان ناسا با موفقيت باکتري‌اي را يافتند که براي 32 هزار سال در يخ‌هاي الاسکا به دام افتاده بود. اين ميکروب که Carnobacterium pleistocenium ناميده مي‌شود، از زمان دوره پليستوسن ( دور پليستوسن از از دوره کواترنري از 2ميليون 588 هزار سال تا 11700 سال قبل ادامه داشت و به آن عصر يخ‌بندان هم گفته مي‌شود-مترجم.) در اين منطقه به دام افتاده بود، وقتي که هنوز ماموت‌هاي پشمالو در زمين جولان مي‌دادند. با ذوب شدن يخ‌ها آن‌ها دوباره به زندگي بازگشتند، هرچند به ظاهر خطرناک نيستند، اما چه کسي تضمين مي‌‌دهد، همه آن‌ها خطرناک نباشند؟

دو سال بعد محققان توانستند يک باکتري 8 ميليون ساله را از زير لايه‌هاي يخي قطب جنوب بازيابي کنند. آن‌ها همچنين موفق به بازيابي يک باکتري 100 هزار ساله در همان منطقه شدند.

پاندمي قطبي محتمل به نظر مي‌رسد

در سال 2014 هم محققان يک اَبَر ويروس را زير يخ‌ها سيبري يافته وبازيابي کردند که توانايي آلوده کردن موحودات تک سلولي را داشت. همين گروه يک سال بعد توانستند ويروس تبخال را از بقاياي نئادرتال‌ها شناسايي کنند. اين نشان مي‌دهد، ويروس‌ها و باکتري‌هايي که پسرعموهاي فرگشتي ما را بيمار مي‌کردند، هم يک تهديد بالقوه براي ما محسوب مي‌شوند.

همچنين محققان ناسا در اوايل سال ميلادي در غار مشهور کريستال‌ها در مکزيک باکتري‌هايي را يافتند که حداقل براي مدت 10 هزار سال در آن غاز ايزوله بودند، و با اين حال به 18 مدل از آنتي‌بيوتيک‌هاي رايج امروزي مقاومت داشتند. واضح است که اين مقاومت بر اثر استفاده آنتي بيوتيک‌ها پديد نيامده است. دليلش توليد آنتي بيوتيک توسط باکتري‌ها و قارچ‌ها به عنوان بخشي از آن مسابقه تسليحاتي عليه هم است، اين يعني باکتري‌هايي که از مناطق عميق زمين بالا مي‌آيند لزوما در برابر آنتي‌بيوتيک‌ها تسليم نيستند. در نتيجه اين موضوع خطر ديگري را پيش روي قرار مي‌دهد؛ با باز شدن مناطق قطبي از يخ فعاليت‌ها انساني مثل حفاري و معدن کاري مناطق عميق‌تر را مورد کاوش قرار مي‌دهند و اين خطر بزرگي است.

اين دانسته‌ها نشان مي‌دهد. آزاد شدن عوامل بيماري‌زا در اثر ذوب شدن يخ‌ها يکي از تهديد‌هاي بالقوه مرگبار وخطرناکي است که بر اثر گرمايش جهاني و تغيير اقليم پديد آمده است. اين تهديد آنقدر جدي است که محققان ناسا مي‌گويند اين امکان را که يک پاندمي يا همه گيري جهاني با يک ويروس يا باکتري نهفته از مناطق قطبي شروع شوند را مد نظر قرار داده‌اند.
منبع: sinapress.ir