چه خبر - ابداع روش نوين تشخيص تقلبات زعفران توسط محققان دانشگاه تهران و پژوهشگاه استاندارد ايران
دکتر حسن سرشتي، استاد شيمي تجزيه پرديس علوم دانشگاه تهران، در گفتگو با روابط عمومي دانشگاه تهران با اشاره به اهميت غذايي و دارويي زعفران گفت: زعفران يکي از مهم‌ترين محصولات کشاورزي ايران است که علاوه بر کاربرد گسترده به عنوان ادويه‌اي گران قيمت، داراي کاربردهاي ويژه‌اي در پزشکي سنتي و نوين است. بنا بر گزارش منابع معتبر علمي، زعفران پس از روغن زيتون، شير و عسل چهارمين محصول غذايي در جهان است که در آن تقلبات گسترده‌اي انجام مي‌گيرد.
استاد شيمي دانشگاه تهران اظهار داشت: در پژوهشي که به تازگي توسط محققان دانشگاه تهران و پژوهشگاه استاندارد ايران شامل زهرا پورسرخ و دکتر غزاله علي اکبرزاده به سرپرستي اينجانب انجام گرفته، روشي ساده و سريع با استفاده از کروماتوگرافي لايه نازک، تلفن همراه و آناليز تصويري به منظور مطالعه الگوي ترکيبات غير فرار زعفران براي يافتن هفت تقلب مهم زعفران شامل زردچوبه، گلرنگ، روناس، زرد کوينولين، زرد سانست، تارتازين و سماق معرفي شده است.
وي افزود: خواص ويژه زعفران از جمله خواص دارويي ضد سرطاني و ضد افسردگي اين محصول، به دسته‌اي از ترکيبات کارتنوئيدي به نام کروسين‌ها نسبت داده مي‌شوند. کروسين‌ها مهم‌ترين عامل ايجاد رنگ ويژه زعفران نيز هستند. کروماتوگرافي لايه نازک، روشي بسيار ساده و در دسترس براي جداسازي اين ترکيبات و دستيابي به الگوي غلظتي آنهاست. هر يک از تقلبات زعفران حتي در مقادير بسيار اندک باعث تغيير در اين الگو مي‌شوند.
دياگرام مقايسه روش‌هاي ايزو و روش معرفي شده توسط محققان دانشگاه تهران و پژوهشگاه استاندارد
دکتر سرشتي با برشمردن معايب روش مرسوم شناسايي تقلب زعفران خاطرنشان کرد: در روشي که توسط سازمان بين‌المللي استاندارد ( ISO ) (روش استانداردISO3632 (استاندارد ملي (1-2)-259)) معرفي شده است تقلبات زعفران با استفاده از ترکيبي از روش‌هاي کروماتوگرافي لايه نازک و کروماتوگرافي مايع با کارايي بالا شناسايي مي‌شوند. روش‌هاي ذکر شده در متن استاندارد علاوه بر اينکه از جمله استانداردهاي اجباري زعفران نيستند، داراي مشکلاتي از جمله وجود مراحل متعدد و دشوار استخراج و همچنين مصرف بالاي نمونه هستند. در عين حال، امکان بررسي تمام تقلبات در يک آزمون وجود ندارد و براي بررسي تمام آنها بايد آزمون‌هاي گوناگوني را انجام داد. علاوه بر اين، روش متداول کنترل کيفيت زعفران (ايزو) که به وسيله طيف نورسنجي فرابنفش-مرئي بر روي محلول آبي استخراجي زعفران انجام مي‌گيرد نه تنها قادر به شناسايي اين تقلبات نيست، بلکه ممکن است نمونه حاوي تقلب را با کيفيت‌تر از نمونه‌هاي عاري از تقلب نشان دهد. اما در روش معرفي شده توسط گروه تحقيقاتي ما، براي به دست آوردن الگوي کروماتوگرافي لايه نازک زعفران خالص، با الگوي حاصل از ترکيبات حاوي تقلب مقايسه مي‌شود. سپس، از الگوهاي حاصل به وسيله تلفن‌هاي همراه هوشمند تصويربرداري، و تصاوير حاصل به وسيله برنامه متلب ( MATLAB ) و به روش آناليز تصويري که قبلاً توسط همين گروه تحقيقاتي توسعه يافته بود، مورد بررسي قرار مي‌گيرند.
سرپرست اين تيم تحقيقاتي نتيجه تحقيق جديد را موفقيت‌آميز توصيف کرد و گفت: نتايج به دست آمده نشان داده که با استفاده از روش ارائه شده مي‌توان مقادير بسيار کم هفت تقلب متداول زعفران را در حد پنج درصد وزني با صحت بسيار بالا و صرف هزينه بسيار اندک در زمان بسيار کم شناسايي کرد.
وي در پايان اضافه کرد: همچنين مي‌توان اين روش را براي تشخيص ساير ترکيبات رنگي که به عنوان تقلب به زعفران اضافه مي‌شوند به کار برد. روش معرفي شده، علاوه بر يافتن تقلبات زعفران قابليت گسترش براي يافتن تقلبات در ديگر محصولات گياهي را نيز دارد.
لازم به ذکر است از اين گروه پژوهشي قبلاً تحقيق ديگري در زمينه تأثير ترکيب خاک بر کيفيت زعفران نيز انجام شده که در مجله Food Chemistry به چاپ رسيده است.
منبع: isna.ir