چه خبر - در باره اهداي خون بيشتر بدانيم
خون از گلبول ها، پلاکت ها و پلاسما تشکيل شده است. تا امروز با وجود پيشرفت هاي علمي حاصل هنوز هم جايگزيني براي خون انسان کشف نشده است. بنابراين مشخص است که خون مايع با ارزشي است و بدون آن حيات بشري به خطر مي افتد. گفتني است که اين مايع را بيش از سه هفته نمي توان نگه داشت. متاسفانه امروزه به دليل افزايش تصادفات رانندگي، جنگ، انواع بيماري ها و غيره نياز به خون نيز افزايش يافته است. بنابراين نياز به اهداي خون نيز بيشتر شده است.
فوايد اهداي خون براي فرد اهداکننده
همه مي‌دانند که اهداي خون براي نيازمندان به خون، بسيار اهميت دارد اما پژوهش‌هاي فزآينده دانشمندان نشان داده است که اين سودمندي مي‌تواند دوطرفه باشد. يافته‌ها نشان داده که اهداي خون، خطر حملات قلبي و حتي سرطان را کاهش مي‌دهد. اين امر حتي باعث سوزاندن 650 کالري براي هر پاينت خون اهدايي مي‌شود. تصور مي‌شود که اين مزايا از کاهش سطح آهن خون ناشي مي‌شود.
آهن بر ميزان غلظت و چسبندگي بافت خون تاثير مي‌گذارد و سطوح بالاي آهن مي‌تواند باعث غليظ‌تر شدن خون شود. سطوح افزايش يافته آهن، همچنين فرآيند اکسايش کلسترول را تسريع مي‌کند. اين امر مي‌تواند بر قوام خون اثر گذاشته و در زمان حرکت در ميان رگ‌هاي خوني اصطکاک افزايشي ايجاد کند.
خون مايع حيات بشر
قلب در هر ضربان، خون را در داخل رگ هاي ما به جريان انداخته و به مصرف سلول ها مي رساند. خون از دو بخش اصلي يعني پلاسما و سلول هاي خوني تشکيل شده است. پلاسما مايعي زرد رنگ است که حاوي آب، املاح، هورمون ها و ويتامين ها مي باشد.تحقيقات نشان مي دهد اهداي منظم خون خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي عروقي و سکته قلبي و همچنين سرطان را کاهش مي دهد.
سلول هاي خوني ما نيز از گلبول هاي قرمز، گلبول هاي سفيد و پلاکت ها تشکيل مي شوند. گلبول هاي قرمز وظيفه اکسيژن رساني و تبادل گازهاي تنفسي را بر عهده دارند. گلبول هاي سفيد سربازان بدن بوده و از بدن ما در برابر هجوم بيماري هاي محافظت مي کنند. پلاکت ها نيز در انعقاد خون و کنترل خونريزي نقش دارند. بايد بدانيد که از هر سه نفر در دنيا يک نفر در طول زندگي خويش، به خون و فراورده هاي آن نياز پيدا مي کند.
چه کساني مي توانند خون بدهند؟
افراد بين 18 تا 60 سال مي توانند خون اهدا کنند و اهداکننده هاي دائمي نيز مي توانند تا 65 سالگي به اين کار انسان دوستانه ادامه دهند.
در چه فاصله زماني مي توان خون اهدا کرد؟
افرادي که مشکل سلامتي ندارند، مي توانند با فاصله هشت هفته خون اهدا کنند، يعني اينکه فاصله بين دو نوبت اهداي خون بايد 8 هفته باشد. در واقع اهدا کننده مي تواند بعد از دو ماه براي اهداي مجدد مراجعه کند. آقايان چهار بار در سال و خانم ها سه بار در سال مي توانند خون اهدا کنند.
نکاتي قبل از اهداي خون
قبل از اهداي خون مقدار زيادي آب بنوشيد
گاهي پس از خون دادن، فرد احساس سرگيجه و ضعف مي‌کند، حتي برخي افراد مدت کوتاهي از هوش مي‌روند. علت اصلي اين پديده افت فشارخون است. اگر هم شب قبل و هم صبح قبل از اهداي خون مقادير زيادي آب بنوشيد، چنين مشکلي پيش نخواهد آمد. به ياد داشته باشيد که نوشيدني‌هاي کافئين‌دار مثل چاي و قهوه باعث بيرون راندن آب از بدن مي‌شوند، پس نوشيدن آنها قبل از خون دادن کار درستي نيست.
خوردن صبحانه کامل را فراموش نکنيد
اين کار از افت قندخون جلوگيري مي‌کند. در نتيجه احساس سبکي سر و ضعف بدن به وجود نمي‌آيد. البته بهتر است صبحانه را مدتي قبل از مراجعه به پايگاه اهداي خون خورده باشيد چون اگر فاصله خوردن صبحانه و خون دادن کم باشد، احساس تهوع شديدي ايجاد مي‌شود.
به فاصله 24 ساعت قبل از اهداي خون، غذاهاي چرب نخوريد
وقتي شما خون خود را اهدا مي‌کنيد، سازمان انتقال خون آزمايش‌هايي روي آن انجام مي‌دهد. در صورتي که جواب اين تست‌ها قابل قبول باشد، خون شما تبديل به فرآورده‌هاي متعددي مي‌شود و در اختيار نيازمندان قرار مي‌گيرد اما اگر ميزان چربي موجود در خون خيلي بيشتر از حد طبيعي باشد، انجام اين آزمايش‌ها مختل مي‌شود و نهايتا چاره‌اي نمي‌ماند جز اينکه خون شما دور ريخته شود.
غذاهاي سرشار از آهن بهترين رژيم غذايي براي شما هستند
اسفناج، تخم‌مرغ و گوشت قرمز منابع اصلي آهن محسوب مي‌شوند. اگر اين مواد را از دو هفته قبل از اهداي خون وارد رژيم غذايي خود کنيد، سطح آهن خون شما به حد قابل قبولي مي‌رسد. در اين صورت هم خون دادن براي شما آسان‌تر است و هم خوني که مي‌دهيد پراستفاده‌تر خواهد بود. به ياد داشته باشيد که هميشه مصرف ويتامين C جذب آهن را بيشتر مي‌کند. پس بهتر است از سبزيجات و ميوه هم در رژيم غذايي روزانه خود استفاده کنيد.
استرس و اضطراب مي‌تواند باعث افت فشارخون شود
بهتر است قبل از شروع خون‌گيري، نفس عميقي بکشيد و با کسي که قرار است خون‌گيري را انجام دهد، شروع به حرف زدن کنيد. مي‌توانيد در زمان خون دادن آدامس بجويد، آواز بخوانيد، تلويزيون تماشا کنيد يا هر کار ديگري که باعث آرام شدن شما مي‌شود را انجام دهيد.
پس از اهداي خون نبايد به سرعت از جاي خود بلند شويد
وقتي خون‌گيري از شما به پايان رسيد، بايد مدتي همچنان دراز کشيده باقي بمانيد. سپس مي‌توانيد بنشينيد و مقداري آب‌ميوه همراه يک خوراکي شيرين بخوريد. اين کار باعث مي‌شود حجم مايع از دست رفته جبران شود و قندخون شما هم افت نکند.
تا چند ساعت بعد از اهداي خون رانندگي نکنيد
خون دادن کار خطرناک و وحشتناکي نيست اما ممکن است تا چند ساعت بعد باعث احساس سبکي سر و ضعف بدن شود. بنابراين بهتر است پس از اهداي خون رانندگي نکنيد.
چند ساعت پس از اهداي خون، غذايي پرپروتئين بخوريد
گوشت قرمز يا مرغ همراه سبزيجات بهترين غذايي است که مي‌توانيد پس از خون دادن بخوريد. البته بايد مقادير زيادي مايعات و به خصوص آب هم بنوشيد. چنين رژيم غذايي به بدن شما کمک مي‌کند خون از دست رفته را سريع‌تر جبران کند.
پس از اهداي خون تا پايان روز کارهاي سنگين انجام ندهيد
اگر شغل شما طوري است که بايد فعاليت بدني شديدي انجام بدهيد، بهتر است روزي که قصد اهداي خون داريد مرخصي بگيريد يا اين کار را به روزهاي تعطيل موکول کنيد. در ضمن در اين روز از انجام ورزش‌هاي سنگين هم بايد خودداري کرد چون فعاليت شديد باعث مي‌شود سياهرگي که خون‌گيري از طريق آن انجام شود، دوباره باز شود و خونريزي زيرپوستي اتفاق بيفتد که بسيار دردناک است اما اگر به بدن خود 16 تا 24 ساعت وقت بدهيد، اين رگ خود به خود بسته شده و به حالت طبيعي بازمي‌گردد.
چه وقت هايي نبايد خون داد؟
اگر شما نيز شرايط زير را داريد بهتر است از خون دادن منصرف شويد:
• اگر وزن شما کمتر از 50 کيلوگرم است، نبايد خون بدهيد. اين کار باعث مي‌شود بدن شما به طرز نامناسبي واکنش نشان بدهد.
• اگر سن شما زير 18 سال است، مجاز به اهداي خون نيستند. البته گاهي در شرايطي خاص افراد 16 تا 18 ساله هم مي‌توانند با نظر پزشک و اجازه والدين خون خود را اهدا کنند. قبل از اهداي خون فرم مربوط به سازمان انتقال خون را صادقانه پر کنيد.
• اگر اخيرا فعاليت پرخطري داشته‌ايد که مي‌تواند باعث آلودگي خون شما شده باشد آن را در فرم‌هاي پرسش‌نامه منعکس کنيد. مطمئن باشيد که کارکنان بخش خون‌گيري افراد حرفه‌اي و دوره ديده‌اي هستند و خواندن تجربه‌هاي شخصي شما بخشي از کار آنهاست و باعث شرم‌ساري شما نخواهد شد.
• گاهي اوقات افراد به صورت دسته‌جمعي و در يک اقدام نمادين براي اهداي خون مراجعه مي‌کنند. اگر شما مشکلات مورد بالا را داريد، لطفا در رودربايستي گير نکنيد! بهترين بهانه اين است که بگوييد کم‌خوني يا فقرآهن داريد و از همراهي با دوستان‌تان خودداري کنيد. مي‌توانيد پرفشاري خون يا فشارخون پايين را هم به عنوان بهانه‌اي براي انصراف خود اعلام نماييد.
• خون دادن وسيله‌اي براي يک چکاپ کامل نيست. بهتر است براي اطلاع از سلامت خود به يک آزمايشگاه مراجعه کنيد نه مرکز اهداي خون! اگر براي دريافت نتايج آزمايش نمونه خون اهدايي خود اصرار بورزيد، طبق دستورالعمل جهاني سازمان انتقال خون، شما فردي مشکوک تلقي خواهيد شد و خون اهدا شده شما دور ريخته خواهد شد.
رابطه ميزان آهن و اهداي خون
برخي مردم معمولاً بيشتر از ميزان مورد نياز روزانه خود آهن مصرف مي کنند. مصرف آهن بيشتر از حد توصيه شده، توليد راديکال هاي آزاد در بدن را بيشتر مي کند. راديکال هاي آزاد موجب ايجاد تغييرات سلولي مي شود که عملکرد طبيعي سلولها را مختل کرده و خطر برخي بيماري هاي مزمن مثل بيماري هاي قلبي و سرطان را افزايش مي دهد. اين مشکل در مردها و خانم هاي يائسه حادتر مي باشد چون خانم ها قبل از يائسگي در چرخه هاي عادت ماهيانه آهن اضافه را دفع مي کنند. افراديکه بيش از حد از گوشت قرمز استفاده مي کنند نيز در خطر افزايش ميزان آهن در بدن هستند.
اما اهداي خون چطور به افزايش ميزان آهن کمک مي کند؟ اهـداي خون مقداري از اين آهن اضافه را که مي تواند موجب توليد راديکال آزاد در بدن شود، بيرون مي برد. درواقع، تحقيقات نشان داده است که مردهايي که خون اهدا مي کنند معمولاً کمتر در خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي قرار دارند. ازآنجا که بيماري هاي قلبي متداولترين علت مرگ در مردان است، اين مي تواند يکي از بهترين فوايد اهداي خون بر سلامتي آنها باشد.
از کجا بايد فهميد که بيش از اندازه آهن از دست ندهيم؟ قبل از اينکه اجازه اهـداي خون به شما داده شود، سطح هموگلوبين شما که ميزان آهن در بدنتان را ارزيابي مي کند، بررسي مي شود. اگر اين سطح پايين باشد اجازه اهداي خون در آن روز به شما داده نمي شود. هر زمان که براي اهداي خون پيش قدم شويد، سطح هموگلوبين شما سنجيده مي شود و فقط هر هشت هفته يکبار اجازه اهداي خون به هرکس داده مي شود تا از خالي شدن بيش از حد آهن از بدنتان جلوگيري شود. اين مي تواند راه بسيار خوبي براي چک کردن مداوم ميزان آهن خون نيز باشد.
با در نظر گرفتن فوايدي که اهـداي خون بر سلامتيتان دارد درکنار فوايد معنوي آن، مطمئناً اهداي خون داوطلبان بسيار بيشتري پيدا خواهد کرد. فقط کافي است هر دو ماه يکبار يک ساعتي را روي يک صندلي اهداي خون استراحت کنيد تا از کليه فوايد جسمي و معنوي آن بهره مند شويد. هميشه يادتان باشد شايد يک نفر نيازمند اين بخشش سخاوتمندانه شما باشد.
چه کساني نمي توانند خون بدهند؟
زنان باردار، خانم ها تا شش ماه بعد از زايمان، زناني که سقط جنين داشته اند، افرادي که رفتارهاي پرخطر جنسي دارند، افرادي که به بيماري هاي جنسي مسري مبتلا هستند، معتادان تزريقي، افرادي که به هپاتيت B يا C مبتلا هستند، افرادي که حجامت، آندوسکوپي، چاقوخوردگي، فرو رفتن سرنگ در انگشت و غيره داشته اند، افرادي که عمل پيوند عضو انجام داده اند، افرادي که به تازگي جراحي داشته اند و يا داروهاي خاصي مصرف مي کنند.
افرادي که به تازگي خالکوبي (تاتو) يا پيرسينگ انجام داده اند و افرادي که در يک سال اخير به خارج از کشور و يا مناطق مالاريا خيز سفر کرده اند نمي توانند خون اهدا کنند و بايد تمام اين موارد را اطلاع دهند. اهدا کننده بايد حداقل 50 کيلوگرم وزن داشته باشد؛ بنابراين افراد لاغر اندام نبايد خون اهدا کنند. گفتني است که مبتلايان به فشار خون پايين، پرفشاري خون، ديابت، تشنج و کم خوني نيز واجد شرايط اهداي خون نيستند.
انواع اهداي خون
سه نوع اهداي خون وجود دارد. اهداي خون کامل که رايج ترين نوع اهدا محسوب مي شود. در اين صورت حدود 500 ميلي ليتر خون گرفته مي شود که معادل 10 درصد حجم کلي خون است. سپس فراورده هاي خوني يعني پلاکت ها، پلاسما و گلبول هاي قرمز خون از آن جدا مي شود.
اهداي پلاسما نيز شامل برداشت 750 ميلي ليتر پلاسما بوده و ترکيبات ديگر به اهداکننده پس داده مي شود. در اهداي پلاکت نيز 650 ميلي گرم پلاکت برداشت مي شود که معادل شش برابر بيش از يک اهداي خون کامل است.
منبع: delgarm.com