چه خبر - يائسگي چيست و يائسگي زودرس چرا اتفاق مي افتد
در اين مقاله در ارتباط با يک مرحله حساس از زندگي خانم‌ها، يعني يائسگي صحبت مي‌شود. مرحله اي که براي اغلب خانم‌ها هراس انگيز است. يائسگي بر خلاف اسمش به معناي ياس از زندگي نيست. دوران يائسگي که اغلب بين 48-52 سال رخ مي‌دهد، يک روند بيولوژيک طبيعي بدن است که باعث مي‌شود نگراني‌هاي يک خانم در مورد بارداري و قاعدگي به پايان برسد، اما حس زنانگي را خاموش نخواهد کرد. تحقيقات نشان مي‌دهد طول عمر بعد از يائسگي تقريباً برابر با سالهاي عادت ماهيانه (متوسط 30 سال) است.
چه اتفاقاتي در بدن رخ مي‌دهد که منتج به يائسگي مي شود؟
به موازات افزايش سن، به تدريج تخمدانها هورمونهاي تنظيم کننده قاعدگي (يعني استروژن و پروژسترون) کمتري توليد مي‌کنند و با گذشت زمان، بلوغ تخمک در تخمدانها هم مختل شده و از طرف ديگر افزايش هورمون پروژسترون پس از تخمک‌گذاري به ميزان قابل توجهي کاهش مي‌يابد (پروژسترون هورموني است که بدن را براي بارداري آماده مي‌سازد.) اين تغييرات هورموني منجر به کاهش توانايي باروري مي‌گردد که با توقف عادت ماهيانه نمود پيدا مي‌کند.
اين وقايع اگر قبل از سنين 40 سالگي شروع شوند زنگ خطري براي يائسگي زودرس محسوب مي‌شود. در اين حالت تخمدانها قادر به ساختن هورمون نيستند و به تحريکات هيپوفيز که تنظيم‌‌کننده تخمدان‌هاست پاسخي نمي‌دهند.
اين مسئله به اين خاطر حايز اهميت است که با شروع يائسگي احتمال بچه‌دارشدن خانم ضعيف مي‌شود و از طرفي با تغييرات هورموني بروز بيماري‌هاي مزمن (پوکي استخوان، بيماري‌هاي قلبي-عروقي و ...) سرعت مي‌گيرد.
در اين حالت فرد با قطع ناگهاني يا طولاني شدن فواصل قاعدگي روبه‌رو مي‌شود که با علائمي مثل گرگرفتگي، بدخوابي‌هاي شبانه و تعريق همراه است. پيش از يائسگي زنان خطر کمتري نسبت به مردان براي ابتلا به حمله قلبي يا مغزي دارند. پس از يائسگي اين خطر در زنان افزايش مي‌يابد و پس از 65 سالگي با مردان برابر مي‌شود.
تشخيص يائسگي
اغلب بعد از بررسي سابقه خانوادگي و ساير بيماري‌ها، دو بار آزمون هورمون FSH با فاصله يک ماه از هم دستور داده مي‌شود. اندازه‌گيري مقدار اين هورمون در خون روشن مي‌کند که آيا تخمدانها درست کار مي‌کنند يا نه. FSH موجب مي‌شود تخمدانها استروژن توليد نمايند. زماني که توليد استروژن در تخمدانها کاهش مي‌يابد، FSH افزايش پيدا مي‌کند.
سطح خوني FSH بالاتر از mIU/ 40ml بعنوان معياري براي سنجش بروز يائسگي بکار مي‌رود. البته هورمونهاي ديگري نظير استراديول هم در سطوح پايين نشاندهنده يائسگي در نظر گرفته مي‌شوند.
دليل بروز يائسگي زود رس1- برخي جراحي‌ها (هيسترکتومي يا برداشت رحم)
در عمل هيسترکتومي، برداشتن رحم به تنهايي موجب يائسگي نمي‌شود زيرا تخمدانها وظيفه ترشح هورمونهاي استروژن و پروژسترون را به عهده دارند؛ اما در صورتي که هم تخمدانها و هم رحم برداشته شوند يائسگي به سرعت بروز مي‌کند.
2- شيمي درماني و پرتو درماني
اين درمان‌هاي بيماري سرطان مي توانند محرکي براي يائسگي باشند و موجب ظهور علايمي نظير گر گرفتگي در طي دوره‌هاي درمان و يا در طي مدت 3 تا 6 ماه گردند.
3- عدم کفايت اوليه تخمدان
در دوران جواني اگر مقدار هورمون استروژن کاهش و مقدار هورمون تحريک‌کننده فوليکول‌ها(FSH) افزايش يابد مي‌تواند بيانگر از کار افتادگي زودرس تخمدانها باشد. 4-1درصد از جمعيت زنان به اين بيماري دچار مي‌شوند و نازايي از پيامدهاي آن است.
4- شيوه زندگي
تنش‌ها و بحران‌هاي شديد عاطفي مي‌توانند موجب توقف چرخه فعاليت تخمدانها شوند و يائسگي زودهنگام را در زنان پديد آورند.
5- کم وزني‌هاي طولاني (بي‌اشتهايي عصبي)
زناني که به مدت طولاني از رژيم‌هاي غذايي سخت پيروي مي‌کنند، بيشتر در معرض يائسگي‌هاي زودتر از موعد هستند.
6- اضافه وزن‌هاي زياد
به همان ميزان که کمبود مفرط وزن نگران کننده است، چاقي هم با اختلال در ترشح هورمون‌ها احتمال نارسايي تخمدان و در نهايت نازايي را افزايش مي‌دهد. پس مثل هميشه حفظ تعادل وزن بهترين اقدام است.
7- اختلالات هورموني
ترشح غيرعادي يا کارکرد نادرست گنادوتروپين‌هاFSH و LH.
8- بيماري‌هاي خودايمني
اختلالات تيروييد، آرتريت روماتيسمي، نارسايي غده‌هاي فوق‌کليه، لوپوس.
9- سيگار کشيدن
زناني که سيگار مي‌کشند به علت عدم توازن هورمونهاي تخمداني زودتر دچار يائسگي مي‌شوند.
10- مواجه با آلاينده‌ها
يکي از مهمترين عللي که براي يائسگي زودرس در نظر گرفته مي‌شود، مواجهه با آلاينده‌هاي مختلف است. منظور از آلاينده انواع آفت‌کش‌ها، اجزاي تشکيل دهنده پلاستيک، شوينده‌ها، انواع رنگ‌ها و عطرهاست.
متهمان رديف اول آلاينده هايي که موجب يائسگي زودرس مي شوند
دي‌استرهاي اسيد فتاليک که بطور کلي فتالات ناميده مي‌شوند گروهي از مواد شيميايي آلي هستند که در صنعت پلاستيک‌سازي به‌منظور شکل‌پذيري و در وسايل آرايشي بعنوان نرم کننده مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين مواد به اجزاي ديگري مثل پلي وينيل کلريد (PVC) و پليمرهاي استيرن افزوده مي‌شوند. احتمال آلودگي محصولات غذايي با فتالات‌هاي حاصل از منابع مختلف زياد است.
اما نگراني اصلي در مورد انتقال از بسته‌بندي مواد غذايي است که تاحدي قابل پيشگيري است. ميزان انتقال به غذا از بسته‌بندي، با افزايش دما بالا مي‌رود. فتالات‌ها قابل حل در چربي هستند و در بسياري از محصولات پر چرب نظير محصولات لبني، گوشت، تخم مرغ، ماهي‌هاي چرب بزرگ و روغن‌ها يافت شده‌اند و در واقع با خوردن چربي‌هاي حيواني راهي براي ورود اين مواد به بدن باز مي‌شود.
لوازم آرايشي گرچه در نگاه اول چهره‌اي زيباتر خلق مي‌کنند اما در دراز مدت خود باعث و باني پيري زودرس پوست مي‌شوند؛ زيرا در مواد آرايشي و لاک ناخن هم فتالات وجود دارد. فراموش نکنيد خوشبوکننده‌هاي شيميايي هم حاوي ترکيبات سمي هستند بنابراين به جاي استفاده از آنها از گلبرگ‌هاي طبيعي يا بوي ليمو استفاده کنيد.
مطالعات حاکي از اين است که زناني که در معرض آلاينده‌هاي نظير فتالات هستند 2-4 سال زودتر از سايرين يائسگي را تجربه مي‌کنند. بيسفنول آ (BPA) ماده‌اي سرطان‌زاي ديگري است که به وفور در ظروف پلاستيکي بکار گرفته مي‌شود و مدت طولاني در بدن باقي مي‌ماند.
پس هر چه قوطي پلاستيکي داريد همين امروز دور بريزيد و بطري‌هاي شيشه‌اي زيبا را جايگزين آنها کنيد. در توليد پلاستيک پلي کربنات و رزين‌هاي اپوکسي، بيسفنول آ مونومري اصلي است. وقتي در اين پلاستيک‌ها مايعات گرم ريخته مي‌شود، بيسفنول آ 55 بار سريعتر از حالت عادي نشت مي‌کند. در پلاستيکهاي نوع 3 که به پي‌وي‌سي معروفند از بيسفنول آ استفاده شده است.
وسواس درتميز کردن را کنار بگذاريد
سراغ شوينده‌هاي بي‌خطر مثل تركيب جوش شيرين، سركه و آبليمو برويد كه هم قدرت پاك كنندگي بالايي دارند، هم نگراني کمتري ايجاد مي‌کنند. بسياري از اين مواد بطور ناخواسته هر روز در کنار ما هستند مثلاً در آب و خاک و هوا. اما بخش عمده‌اي نيز با نحوه زندگي ما مرتبط است. به بيان ديگر نمي‌توان بطور کامل تماس با چنين موادي را به صفر رسانيد، اما مي‌توان با روشهايي آن را کم کرد. بطور مثال با بررسي برچسب و خريداري محصولات طبيعي که ميزان کمتري پارابن، فتالات دارند.
رژيم غذايي مناسب
روغن پامچال يا هسته مويز بعنوان منبعي از گاما لينولنيک اسيد(GLA) که نوعي اسيد چرب ضروري در سنتز پروستاگلاندين و تعديل علايم يائسگي است.
گياه پنج انگشت (نام علمي: Vitex agnus-castus) که حاوي استروژن گياهي است، داراي مواد موثره‌اي است که مي تواند روي محور هيپوفيز ـ تخمدان تاثير گذاشته و به بهبود اختلالات قاعدگي از جمله يائسگي زودرس کمک کند.
ايزوفلاون‌هاي موجود در لوبياي سويا منجر به تعادل در هورمونهاي استروژنيک مي شود. مطالعاتي در زمينه اثربخشي و ايمني مکمل‌هاي ايزوفلاون‌هاي تغليظ شده سويا در حال انجام است. ولي توصيه به مصرف غذاهاي طبيعي ارجحيت دارد.
لگنين موجود در بذر کتان نقش تعديل گر هورمونهاي جنسي را ايفا مي‌کند. مصرف روزانه تخم کتان آسياب شده همراه با قهوه به ميزان 1-2 قاشق سوپخوري مي تواند سودمند باشد. دريافت روزانه 400IU ويتامين E مخلوط توکوفرول و توکوتريول به فرم طبيعي مي‌تواند در تخفيف علايم يائسگي موثر باشد. ويتامين‌هاي گروه B هم مي‌توانند در رفع استرس ناشي از آغاز زودهنگام يائسگي موثر باشند.
طي چند سال اول پس از يائسگي تراکم استخوان‌ها با سرعت بيشتري کاهش مي‌يابد. اين کاهش مي‌تواند منجر به کاهش توده استخواني و نهايتاً پوکي استخوان شود. تغذيه سالم به خصوص مصرف مواد غذايي حاوي کلسيم، ويتامين D مي‌تواند کمک زيادي در پيشگيري از پوکي استخوان داشته باشد. ورزش منظم و حداقل روزانه 30 دقيقه و بصورت ملايم مانند پياده‌روي، شنا و... مي‌تواند باعث کاهش استرس، مشکلات روحي، پوکي استخوان، بهبود خلق و خو و وضعيت خواب شود.
منبع: alodoctor.ir