چه خبر - علل و علائم سرطان ريه
بهمن زرين‌پور، بازيگر و کارگردان نام‌آشنا و کهنه‌کار سينما و تلويزيون، يکي از چهره‌هايي بود که متعاقب ابتلا به سرطان ريه از دنيا رفت. بازي او در سريالهاي قديمي مانند دايي جان ناپلئون و قصه‌هاي صمد و کارگرداني سريالهاي عطر گل ياس و آواي فاخته از اين هنرمند، نام مشهور و محبوبي ساخته بود. همسرش، مينا جعفرزاده نيز بازيگر مطرح و محبوبي است.
در گفت‌وگو با دکتر حميد سهراب‌پور، فوق‌تخصص بيماري‌هاي ريه و عضو هيئت‌علمي دانشگاه علوم‌پزشکي شهيدبهشتي، نگاهي انداخته‌ايم به علل،علايم، عوارض و درمان‌هاي رايج سرطان ريه. خبر درگذشت اين هنرمند در اثر سرطان ريه باز هم نام اين بيماري خطرناک را بيش از پيش پررنگ کرد. تا همين چند سال پيش، بيشتر مبتلايان به اين بيماري را مردان تشکيل مي‌دادند، در حالي که شمار مبتلايان زن نيز روز به روز در حال افزايش است.
اين بيماري طاقت‌فرسا و بسيار پرهزينه است و حتي ممکن است ميزبان خود را به کام مرگ بکشاند. جالب است بدانيد سرطان ريه به جز در موارد استثنايي، بيماري‌اي است که کاملا قابل پيشگيري است، فقط کافي است عامل ايجادکننده آن را بشناسيم و از آن دوري کنيم. عامل اصلي بروز اين بيماري چيزي نيست جز استعمال سيگار. دکتر حميد سهراب‌پور مي‌گويد: 90 درصد از مبتلايان به سرطان ريه سيگاري هستند و افراد سيگاري 30 برابر بيشتر از افراد غيرسيگاري به سرطان مبتلا مي‌شوند و اين آمار فوق‌العاده قابل‌توجه است.
آيا هر فرد سيگاري که سيگارش را ترک کند، از دست سرطان ريه در امان خواهد بود؟
ببينيد، وقتي مي‌گوييم فرد سيگاري، منظورمان فقط مصرف‌کننده سيگار نيست، بلکه هر ماده‌اي که حاوي تنباکو باشد مانند پيپ و قليان هم اثري مشابه سيگار دارد. متاسفانه قليان اين روزها ميان جوانان طرفداران زيادي پيدا کرده که لازم است از همين جا به جوانان هشدار دهيم به هيچ وجه فکر نکنند بيماري فقط متعلق به ديگران يا افراد مسن است. چه‌بسا ممکن است قرباني بعدي خود آنها باشند. البته افرادي که سال‌ها کنار فرد سيگاري قرار دارند نيز به همان نسبت ممکن است به اين بيماري مبتلا شوند.
همان‌طور که متوجه شديد، 90 درصد از مبتلايان سيگاري هستند و 10 درصد بقيه بنا به دلايل شغلي و کاري. مانند زنان روستايي که کنار اجاق کار مي‌کنند و مدت طولاني در معرض دود سوخت چوب قرار دارند، به اين بيماري مبتلا مي‌شوند. برخي افراد هم که در کارخانه آزبست کار مي‌کنند، در معرض خطر اين بيماري قرار دارند. البته فعاليت اين کارخانه‌ها بسيار محدودتر شده ولي ماده شيميايي آزبست که در ترمز ماشين‌ها استفاده مي‌شود، همچنان در شهرهاي بزرگ وجود دارد.
عامل سرطان‌زاي بعدي مربوط به هيدروکربن‌هاي حلقوي است که در صنايع مختلف وجود دارد. گاز رادون (رادون گاز بي‌رنگ و بي‌بويي است که باعث جهش ژني و بروز سلول‌هاي سرطاني مي‌شود) هم يک عامل مهم خطرزاست که در قسمت‌هاي پايين و زيرزمين ساختمان‌ها وجود دارد. افرادي که به مدت طولاني در کارگاه‌هاي زيرزميني کار مي‌کنند يا محل زندگي‌شان زير زمين است در معرض خطرند. عامل ديگري که باعث ابتلاي فرد به سرطان ريه مي‌شود، قرار گرفتن در معرض اشعه هسته‌اي با دوز بالاست که اين مورد را بيشتر در افرادي مشاهده مي‌کنيم که به‌دليل بيماري‌اي مثل سرطان بايد به قفسه سينه اشعه مي‌دادند.
ژنتيک نقشي در ابتلاي افراد به سرطان ريه دارد؟
شايد بتوان گفت نقش سن مهم‌تر از ژنتيک است و بيشتر بيماران، حول و حوش 40 تا 60 سالگي تحت‌تاثير عوامل خطرزا قرار دارند. ولي نقش ژنتيک هم بي‌تاثير نيست، زيرا ممکن است دود سيگار ژن معيوبي که عامل فعال‌کننده سرطان ريه است را شعله‌ور کند. به همين دليل در خانواده‌هايي که يک فرد سيگاري به سرطان ريه مبتلا مي‌شود، احتمال ابتلاي ساير افراد خانواده که در معرض دود سيگار قرار دارند نيز بالا مي‌رود.
چند نوع سرطان ريه وجود دارد؟
3 نوع سرطان ريه وجود دارد. نوع اول،سرطان اسکواماسل يا سلول‌هاي کوچک ريه که حدود 60 درصد سرطان ريه را به خود اختصاص داده است. نوع دوم آدنوکارسينوماست که حدود 30 درصد سرطان‌هاي ريه را تشکيل مي‌دهد و نوع سوم هم که نادرتر است و در سلول‌هاي بزرگ ريه مشاهده مي‌شود. سرطان اسکواماسل و آدنوکارسينوما ارتباط مستقيمي با استعمال سيگار دارد، ولي نوع سوم را در غيرسيگاري‌ها هم مشاهده مي‌کنيم.
علامت هشداردهنده در سرطان ريه چيست؟
شايع‌ترين علامت سرفه است که به‌تدريج به آن خلط هم اضافه مي‌شود و ممکن است خوني باشد. بعضي از بيماران علائم ديگري مانند کاهش وزن زياد، درد قفسه سينه، تب، ضعف، خستگي، مشکل در بلعيدن و تنگي نفس (اگر تومور نزديک مجاري تنفسي باشد) هم دارند.
يعني هر فردي اين علائم را مشاهده کرد بايد به متخصص ريه مراجعه کند؟
هرچه بيماران با تاخير بيشتري مراجعه کنند، احتمال بهبود قطعي کمتر خواهد شد. قطعا سرفه و خلطي که ادامه‌دار باشد، نيازمند بررسي است. علت حتما بايد مشخص شود. آزمايش خلط گاهي بسيار کمک‌کننده است زيرا ممکن است سلول‌هاي سرطاني در آن ديده شود. عکسبرداري از قفسه سينه و سي‌تي‌اسکن مي‌تواند وجود تومور را مشخص کند. البته روش‌هاي پيشرفته ديگري مانند برونکوسکوپي هم کمک‌کننده است.
در واقع هر چه بيماري زودتر تشخيص داده شود، آسان‌تر هم درمان مي‌شود؟
بله، سرطان مرحله‌بندي دارد. مرحله 1، 2، 3 و 4. در مرحل 1 و 2 جراح با خارج کردن تومور، بيماري را محدود و از پخش شدن سلول‌هاي سرطاني جلوگيري مي‌کند ولي در مرحله 3 و 4 جراحي تاثيري ندارد و سعي مي‌شود عمر و کيفيت زندگي بيمار با شيمي‌درماني و راديوتراپي افزايش پيدا کند.
افراد در معرض خطر اين بيماري چه بايد بکنند؟
اولين توصيه ترک سيگار يا هر ماده حاوي تنباکو و نيکوتين است. بايد آموزش‌هايي از همان دوران کودکي به افراد داد و مضرات سيگار را براي آنها تشريح کرد اما افرادي که سيگاري هستند و نمي‌توانند ترک کنند بايد هوشيار باشند. معمولا سرفه و خلط براي سيگاري‌ها عادي تلقي مي‌شود ولي هر نوع تغيير ناگهاني در نوع سرفه و رنگ و قوام خلط جدي است و فرد حتما بايد براي بررسي بيشتر به پزشک مراجعه کند. بهتر است افراد در معرض خطر بعد از 45-40 سالگي آزمايش‌هاي توصيه‌شده از سوي پزشک را انجام دهند. اگر سيگاري‌ها نمي‌توانند سيگار را ترک کنند حتما هنگام کشيدن سيگار از خانه خارج شوند و ديگران را در معرض دود قرار ندهند. متاسفانه فقط 20 درصد از سيگاري‌ها مي‌توانند سيگار را ترک کنند و بقيه آنها تا سر از بيمارستان درنياورند، حاضر نيستند سيگار کشيدن را کنار بگذارند. حتي ديده شده تعدادي از مبتلايان به سرطان ريه يا بيماري‌هاي قلبي-ريوي همچنان به سيگار کشيدن خود ادامه مي‌دهند.
منبع:salamat.ir