چه خبر - غضروف چيست؟ساختمان آن چگونه است؟
غضروف يا کارتيلاژ ساختمان قابل ارتجاعي است که عمدتا در انتهاهاي استخوان‌ها، جايي که مفاصل قرار دارند وجود داشته و وظيفه آن تسهيل حرکت مفصل است. غضروف بافتي زنده و حاوي سلول است و سلول‌هاي تشکيل دهنده آن‌را کندروسيت مي‌نامند. اين سلول‌ها بر خلاف بسياري بافت‌هاي ديگر با فاصله نسبتا زيادي از يکديگر قرار گرفته‌اند و بين آنها را ماده‌اي پر کرده که عمدتا از پروتئين و نوعي قند تشکيل شده است. اين ماده را ماده بين‌سلولي مي‌گويند. در داخل اين بافت بين‌سلولي رشته‌هاي نازکي به نام فيبريل قرار دارد. کندروسيت‌ها در حفره‌هايي به نام لاکونا قرار گرفته‌اند.
بافت غضروف از جهات گفته شده بسيار شبيه بافت استخوان است ولي برخلاف استخوان املاح کلسيم در ماده بين‌استخواني رسوب نمي‌کند، به همين خاطر اين بافت بسيار قابل‌ارتجاع و تغيير شکل‌پذير است. تفاوت ديگر غضروف با استخوان در نحوه تغذيه سلول‌هاي آن است. غضروف عروق و اعصاب ندارد ولي پوشش بسيار ظريفي به نام پِري‌کندريوم، سطح غضروف را مي‌پوشاند که رگ خوني دارد.
به علت عدم وجود رگ‌هاي خوني درون بافت غضروفي، روش تغذيه آن با استخوان متفاوت است. در داخل مفاصلي که غضروف دارند مايعي به‌نام مايع مفصلي يا مايع سينوويال وجود دارد که سرشار از اکسيژن و مواد غذايي است. اکسيژن و مواد غذايي از راه اين مايع سينوويال و همچنين از راه پِري‌کندريوم از طريق پديده انتشار يا ديفوزيون به ماده بين‌سلولي منتشر شده و در دسترس سلول‌هاي کندروسيت قرار مي‌گيرد.
از لحاظ بافت‌شناسي سه نوع غضروف وجود داردغضروف شفاف يا غضروف هيالن
در اين نوع غضروف فيبريل‌ها در ماده غضروفي در زير ميکروسکوپ ديده نمي‌شوند، بنابراين ماده بين‌سلولي غضروف به‌صورت يک‌دست و شفاف است. غضروفي که در انتهاهاي استخوان‌ها و در مفاصل بدن قرار دارد از اين نوع است. غضروف حنجره و غضروفي که در تيغه وسطي بيني قرار دارد هم از نوع غضروف هيالن يا شفاف است.
غضروف ارتجاعي يا الاستيک
در اين نوع غضروف فيبريل‌ها زردرنگ هستند و خاصيت ارتجاعي و کشساني بيشتري از نوع قبل دارد. غضروف لاله گوش از اين نوع است.
غضروف فيبري يا ليفي
در اين نوع غضروف فيبريل‌ها سفيدرنگ و کلفت‌تر هستند و خاصيت ارتجاعي اين نوع غضروف از بقيه غضروف‌ها بيشتر است. ديسک بين مهره‌اي از اين نوع غضروف درست شده است.
همانطور که گفته شد، غضروفي که سطح استخوان را در ناحيه مفصل مي‌پوشاند از نوع غضروف شفاف است. کلفتي اين غضروف در مفاصل مختلف متفاوت است و در هر مفصل هم قطر غضروف در قسمت‌هاي مختلف تفاوت دارد. در کودکان غضروف بيشترين کلفتي را دارد. با افزايش سن به‌تدريج کلفتي غضروف کم مي‌شود. به‌تدريج اين غضروف خواص خود را از دست مي‌دهد، ريش‌ريش شده، سطح آن ناصاف شده و کلفتي آن در حدي کم مي‌شود که ممکن است قسمتي از سطح مفصلي استخوان بدون لايه غضروفي باقي بماند. اين روند را استئوآرتريت يا آرتروز يا ساييدگي مفصلي مي‌گويند.
در تصاوير راديولوژي که از مفاصل تهيه مي‌شود استخوان‌ها به رنگ سفيد ديده مي‌شود. در اين تصاوير بين سطح دو استخواني که در يک مفصل روبروي هم قرار مي‌گيرند فاصله‌اي هست که به آن فاصله مفصلي مي‌گويند. اين فاصله در واقع غضروف مفصلي است که در عکس راديولوژي ديده نمي‌شود.
به‌طور مثال، اگر در عکس مفصل مچ پا، بين سطح بالايي استخوان تالوس و سطح پاييني استخوان درشت‌ني، سه ميلي‌متر فاصله باشد حدود نصف آن متعلق به غضروف استخوان تالوس و نصف آن متعلق به غضروف سطح پاييني استخوان درشت‌ني است. با افزايش سن و کاهش کلفتي غضروف مفصلي، اين فاصله مفصلي هم در عکس راديولوژي کم مي‌شود.
مهرداد منصوري، ارتوپد
منبع:shafaonline.ir