چه خبر - آنچه حال و روز اهواز را خراب کرده استآب و برق و تلفن همراه و اينترنت قطع شده و مدارس و دانشگاه و بازار و ادارات دولتي همگي تعطيل شدند، برخي جاده‌هاي ارتباطي نيز براي چندين ساعت مسدود و بيمارستان‌ها و درمانگاه‌ها مملو از بيماران تنفسي شدند، شهر رنگ و بوي مرگ به خود گرفته و در برخي مناطق مردم با گالن و دبه در جست‌و‌جوي آب هستند. رئيس پليس راه مي‌گويد به دليل نبود برق و تلفن، امکان دريافت اطلاعات راه‌هاي استان ميسر نيست و محيط زيست نيز از عدم دريافت اطلاعات دستگاه‌هاي سنجش آلودگي هوا از ديگر شهرهاي استان به دليل قطع برق گلايه مي‌کند.
اما اينجا نه يک شهر جنگ‌زده، بلکه اهواز مرکز استان نفتخيز ايران است. شهري که با عبور طولاني‌ترين رودخانه کشور، حالا بعد از گذشت دو سال از وقوع پديده گرد و غبار شديد 7، 9 و 19 بهمن ماه 93 بار ديگر شاهد تکرار همان روزهاي به‌شدت خاکي و مملو از غبار است، روزهايي که باعث شد به مدت سه هفته تمامي خوزستان زير پوششي از گرد و خاک با منشأ داخلي و خارجي مدفون شود و بعد از گذشت سه هفته، سرانجام بسته اجرايي دولت براي مقابله با کانون‌هاي توليد گرد و غبار داخلي در خوزستان تصويب و تکليف تک تک دستگاه‌ها به آنها ابلاغ شد.
سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور موظف شد براي کنترل حدود 25 هزار هکتار از کانون‌هاي بحراني غبار با دريافت 113 ميليارد تومان اعتبار مصوب نسبت به تثبيت شن و کنترل اين کانون‌ها اقدام کند. اما حالا بعد از گذشت دو سال از آن بهمن ماه خاکي، فاجعه بار ديگر تکرار شد تا شايد هشدارهاي مسئولان سازمان جنگل‌ها که در ماه‌ها و هفته‌هاي اخير بارها تکرار شده، جدي گرفته شود؛ هشداري که خبر از تشديد ريزگردهاي خوزستان در صورت عدم اصلاح ساختار مديريت منابع آب در اين استان و استان‌هاي همجوار و عدم تأمين اعتبار لازم براي مقابله با کانون‌هاي ريزگرد داخلي مي‌داد.
معاون سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور نيز پيشتر در گفت‌و‌گو با «ايران» گفته بود: فقط 10 درصد اعتبار 113 ميلياردي دولت براي تثبيت کانون‌هاي مولد گرد و غبار خوزستان اختصاص داده شده که با اين مبلغ ناچيز فقط 3600 هکتار بيابان قرق و نهالکاري شده که اين هم اگر پول نرسد با آغاز فصل گرما محکوم به خشکيدگي هستند. ضمن اينکه اعتبارات استاني بيابانزدايي در خوزستان نيز براي سال 95 با کاهش چشمگيري هم مواجه بوده و از اعتبارات ملي سال 95 هم هنوز هيچ خبري نيست! پرويز گرشاسبي، همچنين ساخت سه سد روي رودخانه زهره را عامل ايجاد کانون‌هاي جديد توليد گرد و غبار داخلي در خوزستان معرفي کرده بود.
290 هزار هکتار مرتع و تالاب خشکيده در خوزستان
بر اساس گزارش سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور 350 هزار هکتار از اراضي خوزستان به دليل مديريت نامطلوب آب و خشکسالي و طرح‌هاي مخرب عمراني در يکي دو دهه اخير به اصلي‌ترين کانون‌هاي توليد گرد و غبار داخلي اين استان تبديل شده‌اند. بر اساس اين گزارش حدود 129 هزار هکتار از اين اراضي بياباني شده فقط در شمال، شرق، جنوب و جنوب شرق اهواز واقع شده‌اند که روز جمعه در نتيجه وزش باد با سرعت 70 کيلومتر در ساعت تمامي شهر اهواز از هر طرف در محاصره گرد و غبار قرار گرفت، اگرچه تمامي کانون‌هاي بياباني و بستر تالاب‌هاي خشکيده و مراتع بياباني شده اين استان روز جمعه فعال شده و خوزستان را به تعطيلي کشاند اما شدت غبار در مرکز استان به حدي بود که بر اساس يک اندازه‌گيري صورت گرفته در محله کيانپارس اهواز از هر متر مربع سطح روي زمين حدود 42 گرم خاک بعد از سه ساعت طوفان جمع‌آوري شد!
کانون‌هاي داخلي گرد و خاک خوزستان عمدتاً در اهواز، هنديجان، بندر امام، ماهشهر، هورالعظيم، خرمشهر و اميديه پراکندگي جغرافيايي دارند که از اين ميزان حدود 290 هزار هکتار را تالاب‌ها و هورهاي خشک شده و مراتع بياباني شده تشکيل مي‌دهد و مابقي اراضي را نيز زمين‌هاي کشاورزي رها شده که عمدتاً در نتيجه سدسازي در بالادست و ساخت کانال هاي متعدد انتقال آب در شهرستان هنديجان ايجاد شده تشکيل مي‌دهد. در همين حال برخي کارشناسان ساخت سدها و کانال‌هاي متعدد در بالادست حوضه جراحي و زهره از جمله سد آسک، کوثر، چمشير، ساخت سد روي کانال شهيد رجايي در اميديه، فعاليت‌هاي شرکت نفت در بستر هورالعظيم و بسياري از سدهاي ساخته شده روي کارون و کرخه را عامل اصلي خشکيدگي هورها و تالاب‌هاي خوزستان عنوان مي‌کنند.
به همين دليل جمع کثيري از کشاورزان هنديجان دو ماه قبل در اقدام اعتراضي به برداشت بي‌رويه آب زهره در بالادست و خشک شدن بيش از 23 هزار هکتار از اراضي کشاورزي‌شان که امروز به کانون‌هاي اصلي بياباني استان تبديل شده اقدام به اعتراض و مسدود کردن جاده کمربندي اين شهر کردند. اين اقدام با دخالت فرماندار خاتمه يافت و چند روز بعد حدود 15 ميليون مترمکعب آب سد کوثر در گچساران دررودخانه زهره جاري شد اما به‌دليل برداشت بي‌رويه آب در اميديه، باز هم آب به هنديجان نرسيد!
يک ميليون هکتار بيابانزايي جديد در پنج سال اخير
معاون آبخيزداري و بيابان سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور در گفت‌و‌گو با «ايران» مي‌گويد: در نتيجه مديريت غلط منابع آب يک ميليون هکتار بيابان جديد فقط در پنج سال گذشته در کشور ايجاد کرديم و سؤال ما اين است چرا بايد سدسازي اينقدر توسعه پيدا کند و بعد مشکلات اينچنيني به وجود بياورد که اين ناشي از برنامه‌ريزي غلط و فقدان برنامه جامع آب و خاک و بخشي نگري است.
پرويز گرشاسبي خاطرنشان کرد: بيابانزايي فقط در خوزستان نيست در دشت قزوين، ملارد و اشتهارد هم 200 هزار هکتار به دليل برداشت بي‌رويه از آب هاي زيرزميني، سدسازي، کانال‌سازي و زهکشي بيابانزايي داشتيم که اگر اين کانون‌ها فعال شود فاجعه‌اي براي تهران و کرج رقم خواهد خورد. در اروميه هم 200 هزار هکتار، در گاوخوني و هامون نيز همينطور. در جازموريان هم با ساخت دو سد روي رودخانه بمپور و جيرفت 34 هزار هکتار اراضي کشاورزي را توسعه داديم در عوض 300 هزار هکتار کانون بحران ايجاد کرديم در خوزستان هم 350 هزار هکتار تالاب و هور را بيابان کرديم و همين بيابان‌هاي هنديجان و اميديه که امروز کانون گرد و خاک براي اهواز شده تا دوسال پيش با آب رودخانه زهره پوشيده بود و امروز مملو از ماسه بادي است.
اين در حالي است که همه اينها در نتيجه اقدامات غلط گذشته و بعضاً تداوم اين اشتباهات در پنج سال اخير ظاهر شده است. او افزود: اما در مورد خوزستان اگر اين 350 هزار هکتار کانون بحران را بخواهيم مديريت کنيم چاره‌اي نيست جز اصلاح مديريت منابع آب، در اين صورت بين 70 تا 80 درصد اين اراضي را که پيشتر مملو از آب بوده مي‌توان کنترل کرد و اين امر هزينه‌هاي دولت را هم کاهش مي‌دهد.
از سوي ديگر به گفته اين مقام در حالي که بيابانزايي هر سال بيشتر از سال قبل کشور را تحت تأثير قرار مي‌دهد اما بودجه بيابانزدايي سازمان جنگل‌ها در سال 95، تنها 64 ميليارد تومان بوده که هنوز يک ريال هم اختصاص نيافته است و اساساً هرسال هم بيشتر از 60 درصد کل بودجه اختصاص نمي‌يابد و همين امر باعث شده ايران که زماني در اجراي طرح‌هاي مقابله با بيابانزايي در آسيا و جهان رتبه دار بوده حالا با بن‌بست‌هاي جدي و بروز گرد و خاک‌هاي شديد با منشأ داخلي هم مواجه باشد.
منبع: روزنامه ايران