چه خبر - «کهن‌ترين موزائيک» متعلق به بيابان لوت است «وقتي موزائيک مي‌بينند، معتقدند متعلق به هنر دوره‌ي بيزانس است، در حالي که معتقديم کهن‌ترين مدرک از صنعت موزائيک در دنيا، امروز در موزه ملي ايران وجود دارد، شيئي تاريخي متعلق به ايران باستان و با ريشه‌ي ايراني.» با هر کلمه‌اي که بخواهيد در اينترنت تاريخچه‌اي از «هنر موزائيک» را در دنيا به دست آوريد، دست آخر به کلماتي مانند «هنر بيزانس در رم يا يونان» برخورد مي‌کنيد. حتي کتاب‌هاي تاريخ هنر در حال تدريس در دانشگاه‌هاي معتبر ايران نيز بر اين نکته صحه مي‌گذارند، در حالي که هيچ‌کس به يک موزائيک در هزاره سوم پيش از ميلاد در بخش‌هاي جنوب شرقي ايران برخورد نکرده است.
باستان‌شناسان ايراني معتقدند، «کهن‌ترين موزائيک» متعلق به بيابان لوت است، جايي که همين امسال در فهرست ميراث جهاني يونسکو هم به ثبت رسيد، اثري متعلق به هزاره سوم پيش از ميلاد، نه موزائيکي از دوره بيزانس و متعلق به دوهزار سال پيش!
شايد بتوان گفت که اداي دينِ موزه‌ي ملي ايران براي ثبت جهاني «بيابان لوت» سببِ خير شد تا کهن‌ترين موزائيک دوره‌ي باستان، در معرض ديد قرار گيرد. موزائيکي که از دهه‌ي پنجاه و پس از کشف توسط علي حاکمي- باستان‌شناس - قبل از انقلاب‌اسلامي به موزه‌ي ملي ايران آورده شد و حتما اين سال‌ها جزو کم‌مخاطب‌ترين اشياي موزه‌اي ايران بوده است، اثري که بيشترين زمانش را در مخزن موزه‌ي مادر ايران سپري کرده و حالا به بهانه‌ي ثبت جهاني «بيابان لوت» براي يک ماه در موزه‌ي ملي ايران به نمايش درآمده است.
صنعت موزائيک متعلق به دوره‌ي باستان و شهداد کرمان است
ميرعابدين کابلي- باستان‌شناس پيشکسوت - و يکي از همکاران علي حاکمي در زمان کاوش‌هاي او در بيابان لوت و به خصوص در کلوت‌هاي شهداد، تائيد مي‌کند که اين موزائيک يکي از «کهن‌ترين موزائيک‌هاي دوره‌ي باستان» است، موزائيکي از هزاره‌ي سوم پيش از ميلاد.
![کهن‌ترين «موزائيک» دنيا در موزه‌ي ملي ايران]( "کهن‌ترين «موزائيک» دنيا در موزه‌ي ملي ايران")
وي با بيان اين‌که اين نوع موزائيک يک جعبه‌ي پر شده از گِل است، که رويش را تزئين کرده‌اند، ادامه مي‌دهد: نبايد در قدمت آن که متعلق به هزاره‌ي سوم قبل از ميلاد آن و محل کشف‌اش در شهداد کرمان است، شک کرد.
او توضيح مي‌دهد: در نقاط ديگر کشور ايران فرهنگي آن زمان و حتي بين‌النهرين روي برخي از ظرف‌هاي کشف شده اين موزائيک وجود داشته است، اما از دوره‌اي به صورت ناگهاني ساخت اين صنعت ادامه پيدا نکرد و کسي ديگر سراغ آن نرفت، تا اين‌که در دوره‌ي ساساني و بيزانس، يوناني‌ها آن را به دست آوردند.
وي درباره‌ي طرح‌هاي نقش شده روي اين موزائيک کهن مي‌گويد: در علم باستان‌شناسي هنوز نتوانسته‌ايم طرح‌هاي ايجاد شده روي موزائيک‌ها را نشانه‌شناسي و بيتوگرافي کنيم، بنابراين از آنها اطلاعاتي نداريم، با اين وجود معتقديم اين طرح‌ها به عنوان يک چيز تزئيني زيباست.
کابلي تاکيد مي‌کند: به جز اين نمونه موزائيک تا امروز، نمونه‌ي ديگري در کل کشور يا در نقاط ديگر دنيا چيزي به دست نياورده‌ايم.
*موزائيک را مساوي با هنر بيزانس مي‌دانند!
جبرئيل نوکنده، مدير کل موزه‌ي ملي ايران نيز به ايسنا مي‌گويد: وقتي موزائيک مي‌بينند، معتقدند آن متعلق به هنر بيزانس است، در حالي که معتقديم کهن‌ترين مدرک از صنعت موزائيک در دنيا امروز در موزه ملي ايران و متعلق به ايران باستان است و آن ريشه‌ي ايراني دارد.
وي با اشاره به اين‌که موزائيک را در ايران و در جام مارليک داريم، تاکيد مي‌کند: موزائيک ريشه‌ي ايراني دارد، آن تحت تاثير هيچ هنر ديگري نيست.
او مي‌گويد: اگر امروز کسي کلمه موزائيک را به زبان بياورد، مي‌گويند آن تحت‌تاثير هنر بيزانس است و حتي در کتاب «تاريخ هنر ايران» و درس «معماري هنر» دانشگاه‌ها همين تفکر تدريس مي‌شود، در حالي که اگر موزائيک دوره بيزانس و موزائيک متعلق به ايران باستان را کنار يکديگر قرار دهيم، ريشه‌ي ايراني و قدمت اين هنر را مي‌توانيم به راحتي به دست آوريم.
![کهن‌ترين «موزائيک» دنيا در موزه‌ي ملي ايران]( "کهن‌ترين «موزائيک» دنيا در موزه‌ي ملي ايران")
براساس اطلاعات منتشر شده درباره‌ي صنعت موزائيک «از خاکسترهاي شهر «بمبئي» موزائيک‌هايي بيرون آمده که معروفترين آنها پرده‌اي متعلق به «صحنه جنگ اسکندر با داريوش» را نشان مي‌دهد. همچنين در ايران در شهر نيشابور و نزديک کازرون نيز موزائيک‌هايي توسط «گريشمن» پيدا شده، که کف ايوان‌هاي کاخ شاپور اول را تزئين مي‌کردند.»
در اين اطلاعات همچنين آمده است؛ «در قرن 80 قبل از ميلاد، سنگ فرش‌هاي رنگي وجود داشت، که از سنگ‌هاي رنگ شده مختلف براي ايجاد نقش استفاده مي‌شد و معمولا بدون ساختار و طرح خاصي بودند. اين يونانيان بودند که در قرن 4 قبل از ميلاد تکنيک سنگ فرش را به يک هنر ارتقا دادند. طرح‌هاي آنان معمولا تصاويري از انسان و حيوانات يا طرح‌هاي هندسي منظم بود.»
حتي جالب است که درباره‌ي ايجاد موزائيک چنين توضيح داده شده است؛ «در سال 200 قبل از ميلاد براي اولين‌بار از قطعات ريز مربعي مخصوصي استفاده شد که براي ارائه جزئيات ظريف و نمايش طيفي از رنگ‌ها در کارها به کار برده مي‌شد .استفاده از اين قطعاتِ ريز امکان تقليد از نقاشي را فراهم مي‌آورد. بسياري از موزاييکهاي باقي مانده از آن دوران ، مانند شهر پومپي ، کار هنرمندان يونان است. گسترش امپراطوري رُم، هنر موزاييک را به سرزمين‌هاي دورتر منتقل کرد. اگر چه به همان ميزان از درجه مهارت و جنبه هنري آن نيز کاسته شد.»
با توجه به صحبت‌هاي مطرح شده‌ي جديد درباره‌ي قدمت صنعت موزائيک‌سازي در ايران باستان و نه دوره‌ي بيزانس و توسط يوناني‌ها، آيا احتمال تغيير در ايجاد تاريخچه‌ي اين صنعت در دنيا وجود دارد؟
منبع: ايسنا