چه خبر - بيماري کم بينايي مادرزادي چيست؟
در طول اين سال‌ها بارها از اهميت فاش‌گويي چهره‌هاي مشهور و محبوب جامعه درباره بيماري‌ها و مشکلات سلامتشان گفته‌ايم. کم‌وبيش در تمام دنيا، اين به عنوان يک ارزش شناخته مي‌شود که ستاره‌هاي مورد توجه مردم به راحتي از بيماري‌هاي خود حرف بزنند تا به اين ترتيب، هم از بيماري‌هاي مختلف انگ‌زدايي کنند، هم به افرادي که از بيماري‌هايي مشابه بيماري آنها رنج مي‌برند، نشان بدهند که با وجود بيماري نيز مي‌توان موثر و موفق و محبوب بود.
ماجرا از اين قرار است که نيما مسيحا، خواننده خوش‌صدايي که از سال 69 فعاليت هنري خود را آغاز کرده و در سال 78 با خواندن تيتراژ فيلم «دست‌هاي آلوده» به‌صورت حرفه‌اي وارد عرصه موسيقي پاپ شده، هفته گذشته در برنامه «دورهمي» پرده از راز بيماري مادرزادي‌اش برداشته است:
«اولين بار است که اين مطلب را بيان مي‌کنم. دوست ندارم مردم به‌دليل اين موضوع به من ترحم کنند. سال‌هاي زيادي است که درگير يک مشکل چشمي هستم. اين بيماري باعث کم‌بينايي من شده است. به همين دليل نمي‌توانم رانندگي کنم و به راحتي از خيابان بگذرم. همچنين بايد در کنسرت‌هايم تمام ترانه‌ها و سمفوني‌ها را حفظ باشم زيرا قادر به روخواني نيستم. گاهي حتي دوستانم از من دلخور مي‌شوند و مي‌گويند نيما خودخواه است؛ ما را مي‌بيند و سلام نمي‌کند، در حالي که نمي‌دانند من با چشم‌هايم قادر به تشخيص چهره آنها از فاصله دور نيستم...»
او در ادامه گفته است که بيماري‌اش يک مشکل مادرزادي به نام «فوندوس فلاوي ماکولاتوس» است که به‌دليل ازدواج فاميلي پدر و مادرش ايجاد شده. به همين بهانه با دکتر فيروزه رحيمي، جراح و فوق‌تخصص قرنيه و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران گفتگو کرده‌ايم.
کم‌بينايي مادرزادي چه تعريفي دارد و به چه دلايلي ايجاد مي‌شود؟
اختلال ديد در نوزادان مي‌تواند به صورت نابينايي کامل يا کم‌بينايي ظاهر شود.علائم کم‌بينايي مادرزادي معمولا از زمان تولد يا 1 تا 2 سال بعد از آن بروز پيدا مي‌کند. اين اختلال علل مختلفي دارد اما در اغلب موارد به‌دليل بيماري‌هاي ارثي و ازدواج‌هاي فاميلي ايجاد مي‌شود.
شايع‌ترين علل کم‌بينايي مادرزادي:بيماري‌هاي شبکيه:
اين بيماري‌ها از جمله «فوندوس فلاوي ماکولاتوس» باعث از بين رفتن ديد مرکزي مي‌شوند، در حالي که ديد محيط براي فرد باقي مي‌ماند. البته ديد محيط بسيار محدود است. به همين دليل به افراد مبتلا به اين بيماري‌ها، کم‌بينا گفته مي‌شود.
بيماري‌هاي مربوط به عصب بينايي:
در اين بيماري‌ها، عصب بينايي از دوران کودکي دچار آتروفي مي‌شود. عصب بينايي مسوول انتقال تصاوير از شبکيه به مغز است، بنابراين افراد مبتلا به اين بيماري‌ها در ديد خود اختلال پيدا مي‌کنند.
آب‌سياه:
بالا رفتن فشار چشم در آب‌سياه مادرزادي از ديگر علل کم‌بينايي است. در صورت تشخيص به‌موقع اين بيماري مي‌توان از پيشرفت آن جلوگيري کرد، اما اگر آب‌سياه دير تشخيص داده شود به عصب بينايي آسيب مي‌رساند و فرد را دچار اختلال بينايي شديد مي‌کند.
آب‌مرواريد:
آب‌مرواريد مادرزادي مي‌تواند از بدو تولد يا در ماه‌هاي ابتدايي زندگي، خود را نشان دهد. اين بيماري از ديگر دلايل شايع کم‌بينايي مادرزادي است که بايد خيلي سريع تحت‌درمان جراحي قرار بگيرد. در غير اين صورت باعث ايجاد تنبلي شديد چشم و اختلال بينايي مي‌شود.
کدورت قرنيه:
کدورت‌هاي مادرزادي قرنيه از ديگر علل کم‌بينايي هستند. قرنيه اولين سطح کره چشم است که تصاوير از آن وارد چشم مي‌شوند. در اين بيماري اگر تمام بخش‌هاي کره چشم از جمله شبکيه و عصب بينايي سالم باشند و فقط قرنيه مشکل داشته باشد، مي‌توان از طريق پيوند قرنيه (برداشتن قرنيه بيمار و جايگزين کردن آن با قرنيه پيوندي) کدورت را اصلاح کرد.
شب‌کوري:
اين بيماري که نوعي اختلال در رنگدانه شبکيه است، معمولا از همان سال‌هاي اول تولد مشخص مي‌شود. در بعضي موارد نيز علائم آن به‌تدريج با افزايش سن بروز پيدا مي‌کنند. افراد مبتلا به شب‌کوري دچار اختلال شديد ديد هنگام شب هستند. اين بيماري را مي‌توان از طريق معاينه و آزمايش‌هاي لازم تشخيص داد. شب‌کوري معمولا پيشرونده است و به‌تدريج باعث از بين رفتن ديدهاي محيطي مي‌شود. در اين شرايط، فرد ديد لوله‌اي پيدا مي‌کند و ممکن است ديد مرکزي خود را هم از دست بدهد. با اين حال در بعضي از موارد، شب‌کوري سير آهسته‌اي دارد و ممکن است تا پايان عمر باعث اختلال شديد در زندگي فرد نشود.
آلبينيسم:
آلبينيسم از گروه بيماري‌هاي ژنتيکي است که در آن شبکيه، عنبيه و پوست بدون رنگدانه هستند. اين موضوع باعث اختلال شديد در بينايي مي‌شود. بعضي از افراد فقط دچار آلبينيسم چشمي هستند اما در بعضي ديگر، علائم بيماري در تمام بدن (به‌صورت سفيد شدن موها، مژه‌ها، ابروها و...) ديده مي‌شود.
آيا عيوب انکساري شديد هم مي‌توانند منجر به کم‌بينايي يا نابينايي شوند؟
نه، اين موضوع بعيد است. کودکاني که دچار عيب انکساري شديد هستند، معمولا در همان سال‌هاي اول تولد، علائم اختلال در ديد را نشان مي‌دهند و تحت‌درمان با عينک قرار مي‌گيرند، بنابراين دچار کم‌بينايي نخواهند شد.
ازدواج فاميلي تا چه حد در ابتلا به کم‌بينايي و نابينايي مادرزادي تاثيرگذار است؟
بسياري از بيماري‌هاي مادرزادي در ازدواج‌هاي فاميلي ايجاد مي‌شوند. درواقع، ژن‌هاي نهفته بيماري در بدن پدر و مادر مي‌توانند با ازدواج‌هاي فاميلي، خود را به‌صورت ژن بارز در فرزند نشان دهند. متاسفانه در مشاوره ژنتيک پيش از ازدواج امکان بررسي تمام ژن‌هاي بدن وجود ندارد. در آزمايش‌هاي ژنتيک معمولا فقط بيماري‌هايي مورد بررسي قرار مي‌گيرند که زن و مرد از وجود آن در خانواده خود آگاهي دارند. اين در حالي است که اغلب افراد فقط از بيماري‌هاي خانوادگي تا نسل پدربزرگ و مادربزرگ خود باخبر هستند و از وضعيت سلامت نسل‌هاي قبل از آن اطلاعي ندارند. به همين دليل با آزمايش ژنتيک هم نمي‌توان از بروز تمام بيماري‌هاي مادرزادي پيشگيري کرد. بهترين راه پيشگيري از اين بيماري‌ها، خودداري از ازدواج‌هاي فاميلي است.
آيا ضربه به سر هنگام زايمان هم مي‌تواند باعث اختلال ديد و کم‌بينايي در نوزاد شود؟
اين اتفاق امروزه ديگر شايع نيست. در گذشته وقتي براي زايمان‌هاي طبيعي دشوار از فورسپس (نوعي ابزار دستي براي کمک به بيرون آوردن نوزاد) استفاده مي‌شد، به‌صورت نادر ممکن بود فورسپس روي چشم بيفتد و به قرنيه صدمه بزند. البته کم‌بينايي حاصل از اين اتفاق معمولا يک‌طرفه است زيرا فورسپس احتمال دارد فقط روي يک چشم بيفتد.
عفونت‌هاي داخل رحمي چه تاثيري بر بينايي نوزادان مي‌گذارند؟
عفونت‌هاي داخل رحمي نه‌تنها مي‌توانند باعث اختلالات چشمي در نوزادان شوند بلکه احتمال مشکلات مغزي و رشدي و فلج اندام را هم افزايش مي‌دهند. از جمله اين عفونت‌ها مي‌توان به عفونت ويروسي سايتومگال يا عفونت انگلي توکسوپلاسموز اشاره کرد.
تولد پيش از موعد و وزن کم هنگام تولد چه تاثيري بر بينايي نوزادان مي‌گذارد؟
نوزادان نارس (زايمان زودتر از 30 هفته) و نوزدان کم‌وزن (وزن زير 1500 گرم) بايد براي مدت‌ها بعد از تولد در انکوباتور تحت‌درمان با اکسيژن قرار بگيرند. اين اکسيژن ممکن است باعث رشد عروق غيرطبيعي در شبکيه نوزاد و بروز يک اختلال به نام «رتينوپاتي نوزادان نارس» شود. خوشبختانه امروزه با آگاهي از اين موضوع، نوزادان نارس در همان ماه‌هاي اول توسط متخصص شبکيه معاينه مي‌شوند. در اين معاينه اگر عروق غيرطبيعي در چشم مشاهده شود، نوزاد بايد تحت‌درمان با ليزر قرار بگيرد.
براي تشخيص کم‌بينايي مادرزادي در کودکان بايد به چه نکاتي توجه کرد؟
مادر معمولا اولين فردي است که متوجه اختلال بينايي در نوزاد مي‌شود. پدر و مادرها بايد هر گونه وضعيت غيرطبيعي در ظاهر چشم نوزاد را جدي بگيرند. براي مثال در آب‌مرواريد مادرزادي، فضاي مردمک چشم به سفيدي مي‌زند. گاهي درشت بودن بيش از حد سياهي چشم نيز مي‌تواند نشانه شروع آب‌سياه مادرزادي باشد. آب‌مرواريد و آب‌سياه هر چه زودتر تشخيص داده شوند و مورد درمان قرار بگيرند، کودک در آينده ديد بهتري خواهد داشت.
آيا براي کم‌بينايي مادرزادي راه درماني هم وجود دارد؟
در حال حاضر براي بيماري‌هاي مادرزادي شبکيه و عصب بينايي درمان موثري وجود ندارد. اميد است که با پيشرفت علم بتوان در آينده اين بيماري‌ها را تحت‌درمان قرار داد، اما بيماري‌هاي قرنيه مثل آب‌مرواريد و آب‌سياه قابل‌درمان هستند. قرنيه نيز خود قابل‌پيوند است. البته آب‌مرواريد و آب‌سياه نيز اگر به‌موقع تحت‌درمان قرار نگيرند، ديد بيمار به‌طور کامل اصلاح نخواهد شد.
تفاوت بين کم‌بينايي، نابينايي قانوني و نابينايي مطلق چيست؟
نابينايي مطلق به وضعيتي گفته مي‌شود که فرد در آن حتي قادر به درک نور نيست.
نابينايي قانوني با نابينايي مطلق تفاوت دارد. در نابينايي قانوني، ميدان بينايي از 10 درجه کمتر و ديد فرد از يک‌دهم پايين‌تر است. بسياري از افراد کم‌بينا در گروه نابينايان قانوني قرار مي‌گيرند. لازم به ذکر است افراد سالم در قسمت خارجي چشم 70 تا 80 درجه ميدان بينايي دارند. در قسمت بالايي چشم نيز به‌دليل وجود ابرو، ميدان بينايي به 30 تا 40 درجه مي‌رسد. ميدان بينايي در سمت کناري چشم و بيني هم حدود 40 تا 50 درجه است.
منبع:salamat.ir