چاپ

چه خبر - بي‌اختياري ادرار و روش نوين تحريک عصب ساکرال (sacral neuromodulation)

بسياري از افراد که دچار بي اختياري ادرار هستند، غالبا منتظرند که طب نوين راهکارهاي تازه‌اي براي درمان بيماريشان پيدا ‌کند. اين روزها بازار تبليغات بسيار داغ است و رسانه‌هاي مختلف نيز ذهن مردم را هدف گرفته‌اند تا بتوانند محصولات خود را عرضه کنند. در اين بازار، روش نسبتا جديدي با عنوان تحريک عصب ساکرال براي درمان بي‌اختياري ادراري که با گوش مردم آشنا نيست، تبليغ مي‌شود. اگرچه اين روش کاملا علمي است، ولي فقط تعداد اندکي از بيماران مي توانند از اين روش استفاده کنند، يعني اين روش، روش فراگيري نيست که نياز به تبليغات گسترده داشته باشد. دکتر محمدحسين سلطاني، فوق‌تخصص اندويورولوژي و يورولاپاروسکوپي و عضو هيئت‌علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي در اين باره بيشتر توضيح مي‌دهد.

لطفا درباره روش تحريک عصب ساکرال (خاجي) براي درمان بي‌اختياري ادراري برايمان بگوييد

نام علمي اين روش، عصب‌درماني ساکرال (sacral neuromodulation)است. تفکر درباره اين روش درماني از سال‌هاي قبل مطرح بود ولي چند سالي است که محققان ابزارهايي طراحي کرده‌ و در دسترس پزشکان قرار داده‌اند. از اين روش از سال 1391 در مرکز بيمارستان لبافي‌نژاد تهران استفاده مي‌شود، ولي موضوع مهم اين است که آيا همه بيماراني که بي‌اختياري ادراري دارند، با استفاده از اين روش بهبود مي‌يابند؟ پاسخ، منفي است.

کدام بيماران از اين روش سود مي‌برند؟

نکته اولي که بايد گفته شود، اين است که روش ساکرال آخرين روش درماني است؛ يعني وقتي که بيمار همه راه‌هاي درماني مانند درمان‌هاي دارويي، تزريق بوتاکس و ... را طي کرده و بهبود نيافته باشد. نکته مهم بعدي، نوع بي‌اختياري ادراري است زيرا اين روش، خاص بعضي از بيماران است و فقط گروه اندکي از بيماران داوطلب استفاده از روش ساکرال هستند. برخي بيماران هم مثانه بيش‌فعالي دارند يا انقباض مثانه ندارند که در بررسي با ام‌آرآي و... هيچ مشکل خاصي براي اختلالشان يافت نمي‌شود. اين افراد بايد روزي 4-3 بار مثانه خود را با سوند تخليه کنند، گرچه نتايج روش ساکرال در اين بيماران زياد موفق نيست. بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت بيماراني که در اثر سکته ‌مغزي، آلزايمر، شکستگي ستون مهره و آسيب به نخاع و... دچار بي‌اختياري ادراري هستند، داوطلب چنين روش درماني‌اي نخواهند بود.

شيوه کار چگونه است؟

قبل از هر اقدامي بيمار بايد بررسي شود. داشتن نوار مثانه و ام‌آرآي از سيستم مغزي-نخاعي و... الزامي است. بعد از اينکه مشخص شد همه شرايط مهياست، ساکرال انجام مي‌شود ولي اين کار 2 مرحله‌اي است. در مرحله اول با استفاده از اشعه ايکس ليدهاي مخصوص موقت و بسيار نازکي در فاصله بين 2 مهره s2 و s3 تعبيه مي‌شود. براساس پاسخ عصبي که از عضلات اسفنکتر مقعد دريافت مي‌شود، مي‌توان تشخيص داد که ليد در جايگاه مناسبي قرار گرفته يا نه؟ بيمار کاملا بيدار است و نيازي به بيهوشي نيست. ليد 1 هفته در بدن بيمار باقي مي‌ماند. فرد بايد در طول اين مدت وضعيت ادرار کردن را به‌طور روزانه در يک برگه ثبت ‌کند.

و بعد از يک هفته، چطور؟

اگر بيمار در طول 1 هفته بيش از 50 درصد بهبود در وضعيت ادرار کردن و کنترل ادراري داشته باشد، داوطلب استفاده از ليد دائمي خواهد شد. ليد دائم نيز مانند ليد موقت تعبيه مي‌شود و شيوه کارگذاري هر 2 روش يکي است، اما در اين مرحله ريموت‌کنترل‌هايي وجود دارد که به ليد برنامه مي‌دهد تا ميدان مغناطيسي و ولتاژ دستگاه تنظيم شود. با اين روش در واقع ميدان مغناطيسي در منطقه شبکه عصبي لومبوساکرال که مسوول عصب‌رساني به مثانه و مجراست، ايجاد مي‌شود تا انقباض‌هاي نابجايي که به علت عدم تعادل عصبي ايجاد شده بود، از بين برود و بدن کنترل عصبي را دست بگيرد و بيمار ناگهان دچار بي‌اختياري ادراري نشود. تعداد بيماراني که داوطلب اين روش هستند کم است ولي براي بيماران داوطلب تحول مهم و موثري محسوب مي‌شود.

از آنجا که بي‌اختياري ادراري در سالمندان شايع است، با توضيحاتي که داديد، آنها داوطلب خوبي براي اين روش نيستند؟

همين‌طور است. بي‌اختياري ادراري در اغلب سالمندان ريشه در عوامل ديگري دارد و اين افراد اصولا چندمشکلي هستند.

آيا بعد از گذاشتن ليد، ممکن است عارضه‌اي براي بيماران ايجاد شود؟

جراحي از نوع سرپايي است و ليد زير پوست قرار مي‌گيرد. جابجايي ليد شايع نيست. درصد معدودي از بيماران هم ممکن است دچار عفونت‌هاي پوستي شوند ولي موارد گفته‌شده اصلا شايع نيستند. بيماران هيچ محدوديتي در انجام کارهاي روزانه خود ندارند و خيلي زود مي‌توانند زندگي روزمره خود را از سر گيرند. تنها محدوديتي که وجود دارد در انجام بعضي از روش‌هاي تشخيصي مانند ام‌آرآي است. البته ام‌آرآي در همه افرادي که وسيله فلزي در بدن خود دارند؛ چه اين وسيله ترکشي باشد که از جنگ باقي مانده، چه باتري قلبي که به علت بيماري در بدن فرد کار گذاشته شده، امکانپذير نيست.

بوتاکس مثانه چيست؟

فرض کنيد فردي به بيماري ام‌اس مبتلاست و دچار تکرر ادراري از نوع بي‌اختياري فوريتي شده است. اين فرد و اغلب اين گروه از بيماران قبل از اينکه بتوانند خود را به دستشويي برسانند، لباس خود را کثيف مي‌کنند. اين مشکل به‌دليل انقباض‌هاي نابجاي مثانه ايجاد مي‌شود که خارج از کنترل فرد است. با تزريق زير مخاطي بوتاکس در مثانه مي‌توان پايانه‌هاي عصبي مثانه را فلج کرد و جلوي تکرار انقباض‌هاي نابجاي مثانه را گرفت. تزريق بوتاکس باعث مي‌شود حتي اگر انقباضي در مثانه وجود داشته باشد، آنقدر موثر نباشد که باعث بي‌اختياري فوريتي شود. بوتاکس يکي از راه‌هاي درماني بعد از درمان‌هاي خوراکي است که با کمک سيتوسکوپي مثانه انجام مي‌شود. مايع بوتاکس رقيق‌شده در نقاط مختلف ديواره تزريق مي‌شود. اين روش معمولا درصد موفقيت خوبي دارد ولي بيماران نياز به تزريق بيش از يک بار دارند. تزريق تقريبا بايد هر 6 ماه يکبار تکرار شود اما اين درمان هم قطعي نيست و ممکن است براي بعضي از بيماران مناسب نباشد.

منبع: salamat.ir