چاپ

چه خبر - نقد عجيب مسعود فراستي بر فيلم هاي علي حاتمي

برنامه سينمايي «هفت» در حالي بر روي آنتن رفت که اين هفته نيز اجازه نقد فيلم اصلي مورد بررسي قرار گرفته در اين برنامه به مسعود فراستي -منتقد ثابت هفت- داده نشد اما فراستي و جواد طوسي به نقد فيلم هاي علي حاتمي پرداختند.

در انتهاي برنامه شب گذشته هفت, آثار مرحوم علي حاتمي با حضور مسعود فراستي و جواد طوسي نقد و بررسي شد. با توجه به حساسيت‌هاي به وجود آمده بابت کيفيت نقدهاي مطرح شده درباره فيلم‌هاي در حال اکران توسط فراستي، به نظر مي‌رسد فراستي و دوستانش از نقد فيلم‌هايي که تازه اکران شده، منع شده‌اند. نکته قابل تامل اينکه فراستي در نشريه سوريه نقدهاي شديدي عليه آثار علي حاتمي در زمان زنده بودن اين سينماگر برجسته کشورمان به نگارش درآورد که از انصاف به دور بود.

جواد طوسي در ابتداي اين مجادله تاکيد کرد: علي حاتمي اولين فيلمسازي بود که جلوتر از عنوان «سينماي ملي» خود به اين ارزش هاي خانواده، مليت و... وفادار بود و به سراغشان رفت. جامعه اي که مدرنيستم را به شکل غلط مي خواست تجربه کند بدش نمي آمد که سنت را معناي متفاوتي ببخشيد، اما در کليت آثار علي حاتمي سنتي را مي بينيم که متفاوت از اين است. سينماي علي حاتمي متمايل به ادبيات منظوم و شيوه ديالوگ نويسي او خاص بود. حاتمي تعلق خاطر به تئاتر نيز داشته است. حاتمي در مقايسه با بيژن مفيد فيلمسازيست که دغدغه امروزي بودن را ندارد و ويژگي اقليمي بودن در کارهاي او بارز است.

مسعود فراستي نيز گفت: مصداق سينماي ملي اساسا علي حاتمي است. منتها اين بحث تقليل گرايانه اي براي اين مصداق است. آيا وقتي از سينماي ملي حرف مي زنيم يعني اينکه اگر فيلمي سينماي ملي نباشد، ابدا سينما نيست؟ اصلا اينطور نيست. ايراني بودن فيلمساز و فيلم را در دوره معيني ساختن کافيست که بگوييم سينماي ملي است؟ اگر اين چنين باشد تمام فيلم هايي توليد شده در اين مرز و بوم ملي است. آيا اين ملي بودن از ادبيات و سنن نمايشي تنها در مي آيد؟ آيا يک پوسته ظاهري است؟ يعني از سفره، زورخانه و ... مي آيد؟ چيزي که در فيلم هاي علي حاتمي ست. اين چيزهايي که در فيلم حاتمي ست پوسته ظاهري ست که بايد باشد اما به تنهايي ابدا سينماي ملي نمي دهد. من به نظرم اگر فرم نداشته باشيم نه سينماي ديني داريم و نه سينماي ملي. فرم، تجيمع اشياء يا تکنيک نيست. من به نظرم در فيلم «طوقي» تا حدودي در فضا و لوکيشن به فرم اينجايي مي رسيم.

افخمي درباره «طوقي» گفت: «طوقي» انقدر فيلم خوبي ست که به نظرم يک نفر بايد دوباره آن را بسازد. البته من که جرات ندارم اين کار را بکنم. حيا و نجابت ايراني در اين فيلم بسيار خوب است. اصلا هيچ کس مثل علي حاتمي، حيا را به خوبي درنياورده است. «دلشدگان» در موسيقي و آهنگ به خوبي اين حيا را ايجاد مي کند.

فراستي که ترجيح داده بود به علي حاتمي به عنوان يک چهره محبوب نزد عموم مردم به شدت نتازد، از مقطعي به بعد، کنترلش را از دسد داد و در بخشي از نقد اين برنامه گفت: «سوته دلان» هم از فيلم هاي منتخب من از حاتمي بود اما دوباره الان که آن را ديدم اين اداهاي فيلم من را اذيت کرد. مخصوصا بهروز وثوقي.

طوسي در عين حال با بيان اينکه دو دوره اصلي در فيلمسازي علي حاتمي وجود دارد، گفت: در دوره اول قصه بسيار محوريت دارد و در دوره دوم همه چيز بيشتر اپيزوديک است. ضمن اينکه مضاميني که علي حاتمي انتخاب مي کرد که در دوره ديگري از وضعيت کشور به خطوط قرمز تبديل مي شد. فيلم هايي مثل «خواستگار» و ... اصلا امروز قابل نمايش نيست.

فراستي نيز تاکيد کرد: «خواستگار» را من دوباره ديدم، به شدت فيلم بدي است. به شدت «فيلم فارسي» است. جاي دوربين، قاب ها، کات ها، زوم ها، کاراکترها و... به شدت فيلم فارسي است. چيزي که در «خواستگار» نيست علي حاتمي «طوقي» است. نمي توان با المان هاي فيلم فارسي به مبارزه با فيلم فارسي رفت! وجه عارفانه را در آثار حاتمي اصلا نمي فهمم. از چه زماني شروع مي شود و چگونه ادامه مي يابد. من تنها در «طوقي» علي حاتمي فرم را با ادم هاي متناسب و درست با روح و حس و حال بجا مي بينم با يک سنفوني واحد و متحد، اما آثار ديگر به شدت تکنيکال هستند.

افخمي در واکنش به اين ادعاي فراستي، گفت: اگر اين چنين است پس چطور ما نمي توانيم فيلم هاي ديگر او را فراموش کنيم؟ اگر فرم ندارند حس و روح آنها را چگونه دريافت کرده ايم؟

فراستي که همواره خود را فرم‌گرا معرفي مي‌کند، وقتي به علي حاتمي رسيد، محتوا را مورد نقد قرار داد و با آثار سينمايي حاتمي به مثابه مستند برخورد کرد و گفت: وقتي شما با تاريخ به مثابه تاريخ معين کار مي کني و بخش هايي از آن را تکه تکه مي گيري و حرف خود را مي زني، غلط است. اين جعل و نگاه ارتجاعي به تاريخ است. اين برخورد تاريخي من است. مي گويم در تاريخ ما در شهريور 20 تا سقوط رضاخان، بر ما چه گذشته است؟ اين به عنوان پس زمينه اثر «هزار دستان» است و به اشتباه آمده است. تو مي تواني از تاريخ الهام بگيري، اما وقتي تاريخ را به مثابه مستند مي نگري، بايد بدان پايبند باشي.

طوسي نيز گفت: کلا علي حاتمي مبتني بر حس و غريزه خود نه عقلاني يک نگاه کلاژگونه دارد. اين نگاه کلاژگونه ممکن ست تو را اذيت کند من را خشنود کند.
فراستي حتي به «مادر» علي حاتمي نيز رحم نکرد و گفت: علاقه علي حاتمي نوستالژي است و بدترين نوستالژي علي حاتمي «مادر» است.

او در نهايت علي حاتمي را به «فتيشيسم اشياء» (يادگارپرستي وضعيتي روان‌شناختي است که در آن يک شي (fetish) يا بخشي از يک انسان سبب برانگيختگي جنسي و حتي در مواردِ خاص، ارضاي جنسي مي‌شود) متهم کرد که به نوعي اختلال رواني جنسي محسوب مي‌شود.

منبع : tabnak.ir