چاپ

چه خبر - نقش تشويق در تربيت کودکان

يکي از زيباترين تصاويري ‌که از دوران‌ کودکي‌ در ذهن اغلب ما وجود دارد لحظه‌هايي است که به نوعي تشويق و تائيد شده‌ايم؛ وقتي با شوق پايين دفترچه ديکته‌‌‌مان مي‌ديديم: «بيست تمام. آفرين، هميشه موفق باشي، زماني که سر ‌صف جايزه ‌مي‌گرفتيم يا هنگامي‌ که با عجله خودمان را به خانه مي‌رسانديم تا همه‌ را ‌براي مادر‌ و پدرمان‌ تعريف ‌کنيم و آنها نيز با تائيد ‌و ‌تشويق دوباره ‌ما، برق شادي بيشتر را به چشمانمان مي‌بخشيدند.
در واقع يکي از راه‌هاي رشد بيشتر و بهتر ذهن کودکان تشويق است. تصور اين که افراد مي‌توانند تنها با تنبيه و بدون هيچ تشويقي قدر و ارزش موفقيت‌ها و توانايي‌هاي خود را بدانند تصوري بيهوده و باطل است.
البته امروز والدين و مربيان به نقش موثر تشويق بيشتر پي برده‌اند، ولي هنوز در بسياري از خانه‌ها و فضاهاي آموزشي، والدين و مربيان بيشتر از روش‌هاي تنبيه‌اي استفاده و فکر مي‌کنند تنبيه، فرد را پخته‌تر و محکم‌تر بار مي‌آورد.

شما چه فکر مي‌کنيد؟ آخرين باري که فرزندتان را تشويق کرده‌ايد چه زماني بوده؟ توجه داشته باشيد تشويق هميشه به معناي دادن جايزه يا خريدن چيزهاي مورد علاقه کودک نيست. گاه يک کلام دلگرم‌کننده، يک نگاه مهرآميز و يک نوازش ساده مي‌تواند تاثير بسيار مثبتي بر کودک‌ و حتي آينده او بگذارد. بچه‌ها بايد تشويق شوند تا احساس خوبي نسبت به خود داشته باشند. حس لياقت‌ و داشتن کفايت در آنها رشد کند و همچنين ما نيز از ميزان توانايي‌هايشان آگاه شويم.

براي فرزندانمان وقت بگذاريم

بچه‌ها بيشترين لذت را زماني مي‌برند که در کنار آنها باشيم، برايشان وقت بگذاريم و در واقع علاوه بر توجه به آنها حس «اطمينان» بدهيم. برخورداري از اين حس اطمينان و اعتماد چيزي است که فرد در آينده نيز به آن نياز دارد. انجام چنين کاري زياد سخت نيست.
فکر نکنيد حتما نياز به هزينه خاصي دارد. مثلا شما مي‌توانيد ترتيبي دهيد که فرزندانتان گاهي به دور از جمع و در طبيعتي آرام تفريح کنند. اين کار را مي‌توانيد حتي در حياط خانه هم انجام دهيد. البته بهتر است کاري کنيد که او بيشتر با طبيعت اطراف خود آشنا شود. مثلا اگر فرصت پرورش گياه را داريد مي‌توانيد کاشتن گل و گياه را به او ياد دهيد يا کنار دريا برويد و با او غروب آفتاب را نگاه کنيد و... اين گونه وقت گذاشتن‌ها براي کودک در واقع به نوعي تشويق و توجه به اوست.

تشويق، ويتامين مورد نياز ذهن کودک

استيو بيدالف، نويسنده کتاب «راز کودکان شاد» نيز در اين باره معتقد است: همان‌گونه که بدن کودکان براي رشد بهتر نياز به ويتامين‌هاي مختلف دارد، ذهن آنها نيز به ويتامين‌هايي نياز دارد که به نوعي باعث رشد و پرورش‌ بيشتر آنها شود‌. در واقع بهترين ويتامين براي ذهن کودک « توجه » است‌. اين توجه مي‌تواند به روش‌هاي مختلف صورت گيرد. مثلا کودک به ويتامين‌هايي مانند شعر، موسيقي، بازي و سرخوشي، بودن در طبيعت و لذت بردن از لحظات زندگي نياز دارد و همه اينها زماني حاصل مي‌شود که بتوانيم براي او وقت بگذاريم و به او توجه لازم را نشان دهيم. حالا اين توجه وقتي مثبت باشد شکل «تشويق» به خود مي‌گيرد و هنگامي هم که منفي باشد به صورت «تنبيه» خواهد بود.

قوانين تشويق

نخستين قانون تشويق آن است که بايد واقعي و حقيقي باشد، نه از روي انجام وظيفه، ظاهري و دروغين. اگر بچه‌ها فکر کنند که با ديدن نمره خوب آنها يا کار مهم و درستي که انجام مي‌دهند از سر بي‌حوصلگي و بدون هيچ‌گونه احساس واقعي فقط مي‌گوييم «آفرين! عزيزم توکارت را خوب انجام دادي» متوجه مي‌شوند و همين موضوع باعث نااميدي و ناراحتي آنها مي‌شود. کودکان در اين مواقع فکر مي‌کنند که ما واقعا از موفقيت‌هايشان خوشحال نشده‌ايم‌ و به آنها توجه نداريم. فراموش نکنيم اين کارها به جاي اين که اعتماد به نفس را در آنها تقويت کند، آن را از بين خواهد برد. در واقع ما بايد به کودکان ياد دهيم که هميشه احساس واقعي خود را بيان کنند.

تشويق واقعي

براي اين که بخواهيم به فرزندانمان نشان دهيم واقعا به موفقيت آنها اهميت مي‌دهيم، برايشان وقت مي‌گذاريم و به آنها توجه داريم بايد بتوانيم حس واقعي‌مان را به آنها بيان کنيم. براي اين کار ‌بهتر است به طور صميمانه‌اي‌ قبل از هر عبارتي «من» قرار دهيم. به اين صورت به آنها نشان مي‌دهيم ما در حال بيان نظر و احساس واقعي خود نسبت به آنها هستيم؛ «به نظر من، نقاشي‌ات ‌خيلي قشنگ شده و خيلي هم خوب رنگش کردي»، «به نظر من، تو تمام تلاشت رو کردي. من بهت افتخار مي‌کنم و واقعا حقت بوده که نمره به اين خوبي گرفتي» و... .
البته تشويق رفتارهاي مناسب کودکان بايد به صورت متناوب و گاهي هم غيرمنتظره باشد. فراموش نکنيم ‌حتي هر رفتار خوبي اگر بيش از حد باشد تاثير عکس خواهد داشت. مثلا تشويق بيش از حد و نامناسب کودکان باعث مي‌شود آنها گاهي احساس غرور و خود برتر بيني داشته باشند. بنابراين توجه به نوع رفتار و چگونگي انجام آن در تربيت کودکان بسيار مهم است.

منبع : چهارديواري جام جم