چه خبر - ماهنامه وقايع - داريوش محمدي مجد: چندي پيش موسسه اي خدماتي در کانادا که در مورد ارائه راه حل هاي طولاني مدت مساله بي خانماني فعاليت مي کند آزمايشي درخصوص سنجش ميزان تمايل و نگرش اهالي يک محله نسبت به احداث يک سرپناه بي خانماني ترتيب داد. نتايج اين آزمايش که به صورت فيلمي کوتاه منتشر شد نشان مي دهد با وجود 230 هزار بي خانمان در کانادا و نيز علي رغم اذعان اهالي به ضرورت چنين سرپناه هايي براي افراد بي خانمان، با اين حال اهالي آن محله، مخالف ساخت يک سرپناه براي افراد بي خانمان و کارتن خواب در محله خود بودند.

اين پديده تحت عنوان NIMBY (نيمبيسم) يا «نه پشتِ ديوار ما» از آن ياد مي شود. نيمبيسم به باوري نزد عموم اشاره دارد که طي آن مردم با اجراي هر پژوهش شهري، عمراني، زيرساختي يا خدماتي موافق هستند به شرطي که نزديک محمل زندگي آن ها نباشد. بحث هاي دامنه داري درباره نيمبيسم در محافل علمي و تصميم گيري به صورت جدي در حال پيگيري است تا آن جا که کمپين ها و استراتژي هايي به منظور مقابله با اين پديده به ظاهر مزاحم تدارک ديده مي شود که با توجه به نوع پروژه عمراني يا شهري راهکارهاي مختلي تدوين و طراحي شده است.



در اين نوشتار سعي مي شود به بحث نيمبيسم در پديده بي خانماني در دو حالت با نميبيسم برخورد مي کند؛ يکي زماني که فرد بي خانمان به صورت کارتن خواب در کنار پياده رو و در فضاهاي عمومي اتراق مي کند و ديگر زماني است که براي اين افراد، سرپناهي به منظور ارائه خدمات ساخته مي شود. براي مثال شهرداري لندن با درخواست صاحبان غرفه هاي مراکز تجاري و مغازه ها با راه انداختن کمپيني تحت عنوان «اين جا جاي خواب نيست» و کار گذاشتن گل ميخ هاي فلزي در مکان هاي دنج و گرم روبروي مغازه ها، زير پل ها و سکوهاي سطح شهر، جايي که اغلب بي خانمان ها در آن جا مي خوابند، سعي کرد مانع از حضور آن ها در اين فضاها شده و چهره شهر به اصطلاح زيبا بماند.

گفتمان اين بود: «بخواب اما نه در محل کسب و کار من». و مثالي براي حالت دوم مي توان به اعتراض اهالي اسلام شهر، همدان يا محله دروازه غار تهران و به طور کلي مردمي که شاهد تاسيس مراکز کاهش آسيب (DIC) يا کمپ هاي ترک اعتياد و يا مراکز درماني ديگر در مجاورت خانه هاي مسکوني خود هستند اشاره کرد. در اين جا نيز گفتمان عمومي اين است: اين مراکز باعث کاهش ارزش املاک و بدنام شدن محله ما خواهدشد. بنابراين با وجود ضروري بودن چنين مراکزي براي اين افراد نيازمند، مخالف احداث ساختمان هايي در محله خود هستم.



اهالي اين انتقاد را دارند که چرا اين مراکز در محله آن ها ساخته مي شود چرا در نقاط مرفه تر شهري ساخته نمي شود؟ چرا اين ها را به مکاني خارج از شهر منتقل نمي کنند؟ ما چه گناهي کرده ايم که هر رو وقتي قدم در کوچه هاي محله مي گذاريم شاهد رفت و آمد معتادين، کارتن خواب ها و افراد بزه کار باشيم؟ گناهمان چيست که در مناطق فرودست شهري زندگي مي کنيم؟

از طرفي الگوهاي درمان و مداخله در آسيب هاي اجتماعي دائم به سياست هاي ادغام در جامعه و اجتماع محلي تاکيد مي کنند که نبايستي اين حذف شدگان اجتماعي بيش از اين دور از اجتماع نگهداري شوند و بايستي شرايط و فضايي انساني مهيا شود تا فرايند کنترل و درمان شان به خوبي پيش رود.

جين جيکوبز؛ شهرشناس مشهور امريکايي، وقتي مخالفت اهالي را در ساخت بزرگراهي که قرار بود از ميان پارک ميدان واشنگتن در منهتن و روستاي غربي بگذرد مشاهده کرد، تلاش هاي فراواني به عمل آورد تا با بسيج اهالي و ارائه آلترناتيو هايي، مانع از اين اقدام شود. بزرگراهي که مي توانست با تغيير مسير خود احداث شود چرا بايستي محله را دوپاره کند و باعث مشکلات فراواني براي اهالي شود؟

اين يک نمونه از نيمبيسم متعالي است که کنشگران با تشکيل سازمان يا کميته اي محلي، مخالفت فعالانه اي در مواجهه با اقدامات توسعه اي به عمل مي آورند. در مقابل، نيمبيسم منفي قرار دارد که خود به دو صورت اتفاق مي افتد؛ زماني که قرار است يک عمليات آبرساني شهري انجام شود که تنها مزاحمت آن به چند ماه عمليات کارگاهي در محل مربوط مي شود و متاثران به دليل چنين مزاحمت هايي مخالف احداث آن هستند ما با يک نيمبيسم کورکورانه طرف هستيم که منافع عمومي را درنظر نمي گيرد. همچنين وقتي متاثران مستقيم اقدام توسعه اي (براي مثال در مورد همان بزرگراه) صرفا نه بگويند و نتوانند فعاليتي در خصوص اجراي سودبخش اقدام توسعه اي به عمل بياورند جنبش نيمبيسم درواقع نتوانسته است به اهداف و بازگويي نيازهاي اجتماع محلي برسد.



اگر در مورد بي خانماني و افراد خياباني، «نه پشت ديوار ما» مي گوييم بايستي به منظور رسيدن تا آن نيمبيسم متعالي بي خانمان ها مواردي را درنظر داشت:

1- نيمبيسم همواره مستعد بدفهميده شدن است و به راحتي توان آن را دارد که توسط سودجويان مصادره شود. هيچ کسي دوست ندارد معتادين و کارتن خواب ها در محله آن ها رفت و آمد کنند. اما برساخت اين واکنش نزد افکار عمومي و متعاقب آن مديريت شهري اين گونه فهميده مي شود که اين افراد خياباني مانند زباله هايي هستند که بايستي جمع آوري شده و به بيرون از شهر منتقل شوند. اگر نيمبيسم نتواند متعالي شود خسارات جبران ناپذيري به بار خواهدآورد.

2- در بحث علل به وجود آورنده کارتن خوابي به مثلث فقر مادي، فقر معنوي، فقر ارتباطي اشاره مي شو. به عبارتي ممکن است فردي پول نداشته باشد و روحيه زندگي اش را هم از دست بدهد ولي چون دوستاني دارد که به وقت تنگدستي حمايتش مي کنند، اين فرد، بي خانمان و خياباني نخواهدشد. هيچ فردي به يکباره بي خانمان نمي شود بلکه در طول زمان به تدريج به فقر کامل مي رسد. تاکيد بر اين نکته که همه بي خانمان ها زماني درست شبيه انسان هاي عادي و خوش پوش بودند جنبش نيمبيسم را دگرگون خواهدکرد.

3- خوشبختانه در فرهنگ ما به درجات بالايي اين همدلي با افراد تنگدست وجود دارد. ولي بايستي اين همدلي، آگاهانه تر و سازمان دهي شده تر پيش رود. ما بايد بدانيم کارتن خواب ها شب ها نمي توانند بخوابند و خواب را به روز و زماني که امنيت به شهر باز مي گردد موکول مي کنند. ما بايد بدانيم بي خانمان ها به هر دليلي جزو بي آزارترين گروه هاي خياباني هستند و تنها درصد کمي از آن ها که شيشه مصرف مي کنند کنترل خودشان را از دست مي دهند. و دست آخر اين که ما توأمان هم بايد بدانيم اعتياد تحت هر شرايطي نکوهيده، مخرب و بد است و هم اين موضوع را درک کنيم که کارتن خواب هاي تهران براي حل مسئله سرماي شب و فرار از روحيه پوچ گرايانه اي که گلوي آن ها را فشار مي دهد به مواد روي مي آورند. در اين خصوص فعاليت هاي خودجوشي از سوي مردم در بسياري از کشورهاي سرمايه داري به منظور آشتي با کارتن خواب ها و حل مشکلاتشان به راه افتاده است.



4- اگر نيمبيسم بي خانماني نتواند متعالي شود يعني اگر نتواند تماميت پديده اي به نام بي خانماني و ساز و برگ هاي آن را درک کند گسترش بي خانماني و تلفات ناشي از مداخلات بد حتمي خواهدبود. اگر لحظه کشمکش هاي اجتماع محلي در مخالفت با شتلرسازي يا مسکن ارزان قيمت و ارائه خدمات اجتماعي براي بي خانمان ها با اقدامات بولدزري جمع آوري و حذف آن ها از سطح شهر توس طدولت يا شهرداري را، لحظه نخست بناميم هر نيمبيسمي اگر درست فهميده شود واجد يک لحظه دوم نيز خواهدبود که بعد از فهم مواضع و مشکلات احداث يک سرپناه يا ارائه خدمات انساني ادغامي از يک سو و مسائل بي خانمان ها از سوي ديگر، اقداماتي با کمترين زيان و بيش ترين فايده براي طرفين درگير را صورت بندي خواهدکرد. درک اين لحظه دوم و سرنوشت ساز، شخصيت يک جامعه شهري انساني را مشخص خواهدکرد.

http://www.CheKhabar.ir/News/27583/کارتن خوابي در ايران، دچار نيمبيسم!