چه خبر - ماهنامه زنان و زندگي: پينار ترومبلي، دانشجوي دکتراي علوم سياسي دانشگاه کاليفرنيا و عضو هيات علمي دانشگاه پلي تکنيک کاليفرنيا است. يکي از بارزترين فعاليت هاي وي فعاليت در حوزه حقوق زنان و انتشار مقالات و گزارش هاي متعدد در روزنامه هاي زمان امروز و حريت ترکيه است. متن زير يکي از مقالات اين استاد دانشگاه است که در ال مانيتور به چاپ رسيده و مخاطبان فراواني را نيز جذب کرده است.نخستين وظيفه هر دختر شايسته ترکيه اي چيست؟ «تلاش سخت براي داشتن خواستگار و ازدواج کردن». اين ايده مرکزي کتاب طنز و پرفروش «شما تنها در حد شوهرتان خوب هستيد» است که از ابتداي سال 2014 مورد بحث جامعه زنان ترکيه بوده است.
اين کتاب با قواعدي غيرمنطقي به زنان مجرد براي چگونگي رفتار با مردان و خواستگاران شان آموزش مي دهد. «اولين و مهم ترين قاعده اين است که شما نبايد تصوير يک فرد در دسترس و دست يافتني از خودتان ارائه دهيد.»
دستورالعمل هاي کتاب پيشنهاد مي کنند که «اگر مي خواهيد توسط شوهر محتمل آينده شکار شويد، از دستش فرار کنيد.» همچنين: «هرگز به پيامک ها و تلفن هاي او بلافاصله جواب ندهيد، دست کم 30 دقيقه صبر کنيد و او را در حالت تعليق و انتظار نگه داريد.» اذيت کردن خواستگار هم به شدت توصيه مي شود: «زيبايي خودتان را نمايش دهيد اما هرگز اجازه ندهيد او شما را لمس کند.» سپس نوبت کج خلقي و اوقات تلخي برنامه ريزي شده مي رسد: «مطمئن شويد که تلاش او براي خوشنود ساختن شما چندان آسان نباشد.»
اما در واقع، اين کتاب سطحي مشاوره براي زنان مجرد ممکن است با حکم اخير فرهنگستان زبان ترکيه خيلي هم جدي و معتبر تلقي شود. در به روز رسانه فرهنگ لغات ترکي، فرهنگستان لغت ترکي musait (در دسترس) را طوري تعريف کرده که ديگر کسي حاضر نيست به عنوان يک زن musait (در دسترس) باشد؟
به نظر مي رسد اين کتاب به زنان مجرد توصيه مي کند نبايد در دسترس به نظر برسند و در عوض بايد طوري وانمود کنند که گويي به همسر محتمل آينده خود بي علاقه هستند.
کتاب به خاطر سبک نوشتن و بيش از حد ساده انگارانه بودنش مورد انتقاد قرار گرفت. با اين حال از زمان انتشارش بر فضاي رسانه هاي اجتماعي و ستون روزنامه ها سايه انداخته است. خواننده هاي کتاب به کرات نظر داده اند که «کتاب بازتاب دهنده تجربيات زندگي واقعي خود ماست.»
ممکن است بپرسيد چه کسي اين کتاب را مي خرد؟ اما يک کتاب فروش در يکي از خيابان هاي شلوغ ميدان تقسيم در استانبول مي گويد: «همه زنان در همه رده هاي سني اين کتاب را مي خرند اما تعداد قابل توجهي مشتري مرد هم اين کتاب را مي خرند. البته مردان اغلب به ما مي گويند کتاب را براي خواهرشان مي خرند!»
يک مشتري در همين کتاب فروشي مي گويد: «شما مي دانيد که همه خانواده ها يک دختر ترشيده دارند!»
در زبان ترکي به طور کلي چند عبارت و مثل عاميانه وجود دارد که زنان را از مجرد ماندن دلسرد و هراسان مي کند. مواردي همچون «زني که بيش از حد سختگير و رد انتخاب وسواسي است، عاقبت با يک مرد طاس ازدواج خواهد کرد.» يا «مردان ازدواج نکرده، مجرد خوانده مي شوند اما زنان ازدواج نکرده را دختر ترشيده مي خوانند» و «جهيزيه يک دختر بايد از زماني که در گهواره است، در خانه آماده باشد.»
اگرچه مطالعات نشان مي دهد در يک دهه گذشته آمار ازدواج هاي برنامه ريزي شده به طرز قابل توجهي کاهش داشته و سن زناني که نخستين بچه خود را به دنيا مي آورند بالا رفته است اما هنوز در ترکيه ازدواج يک رويداد مهم است.
دنيز، زن بازيگري که در اوائل دهه چهارم زندگي خود است، مي گويد: «در ترکيه وقتي از خواب بيدار مي شويد و تلويزيون را روشن مي کنيد، همه کانال ها شما را با برنامه هاي ازدواج بمباران مي کنند. صدها وب سايت اينترنتي دوست يابي و قرارهاي عاشقانه در فضاي وب فعال هستند.
وب سايت هايي براي افراد محافظه کار، مسلمانان پايبند، افراد شاغل و حتي کارمندان دولت وجود دارد اما نکته اين است که در اين وب سايت ها مي توان مردان يقه سفيدي را يافت که در دهه 40 يا 50 زندگي شان هستند و دنبال زنان 20 ساله هستند. اگر هم شما به عنوان يک زن موفق شويد مردي معقول و مناسب خود را پيدا کنيد، احتمالا خانواده اش به او خواهند گفت، درباره ازدواج با يک زن 35 ساله حتي فکر هم نکند. او نمي تواند بچه دار شود.»
دنيز اضافه مي کند: «من روياي آمدن شاهزاده سوار بر اسب سفيد را مدت ها پيش کنار گذاشتم.»
يکي از اين وب سايت هاي دوست يابي My Macchiato نام دارد که فارغ التحصيلان دانشگاه با حداقل 25 سال سن و درآمد بالاتر از متوسط را هدف گرفته است. هزينه ثبت نام و عضويت در وب سايت به سن شما بستگي دارد. اگر سن شما بيشتر باشد، بايد براي ثبت نام پول بيشتري بدهيد. براي مثال کساني که سني بالاي 40 سال دارند بايد حدودا 1500 دلار حق عضويت بدهند. وب سايت به شما وعده يک رابطه مناسب و معقول با يک شريک تحصيل کرده را مي دهد.
يک زن مطلقه 42 ساله، مديرعامل يک شرکت برجسته که در اين وب سايت ثبت نام و حق عضويت پرداخت کرده است، مي گويد: «اين يک وب سايت مناسب است و آنها مجدانه کار مي کنند. با اين حال، من گمان مي کنم کاربران زن عضو سايت بيشتر از مردان باشند. بسياري از زنان در سن و موقعيت مالي من به سرويس آنها نگاه مي کنند و مي گويند بالاخره من جاي مناسب را پيدا کردم اما هنوز مرداني که ممکن است مد نظر من باشند، از اين سرويس استفاده نمي کنند. در اين وب سايت تعداد بسيار زيادي از ما و تعداد بسيار کمي از مردان وجود دارد. صادقانه بگويم که من به عنوان يک زن مجرد خوشحال هستم اما بايد اين وب سايت ها را به خاطر دلجويي کردن از خانواده ام امتحان کنم.»
در واقع، در ترکيه زنان مجرد بالاي 30 سال آشکارا به عنوان افراد شکست خورده مسخره مي شوند. کتاب «شما تنها در حد شوهرتان خوب هستيد» اين واقعيت رايج در مورد زنان در جامعه ترکيه را برجسته کرده است.
«نور کيزل تاس»، روزنامه نگار 35 ساله مجرد هم در اين باره مي گويد: «اگر به عنوان يک زن شوهر داشته باشيد، همچون يک انسان در جامعه در نظر گرفته مي شويد؛ اما اگر مجرد باشيد، جامعه به شما ترحم مي کند. خواهر بزرگتر من وقتي تقريبا 30 ساله بود ازدواج کرد، آ« زمان من 15ساله بودم. او با يک دانشجوي 20 ساله کالج ازدواج کرد، تنها براي اينکه ازدواج کرده باشد. اکنون حدود 20 سال از ازدواج او مي گذرد. شوهر اسلام گراي او از 10 سال پيش يک همسر ديگر هم دارد. ما همه اين را مي دانيم اما چه کار مي توانيم بکنيم؟ آنها چند بچه دارند.»
با توجه به نرخ بالاي خشونت جنسي و فيزيکي در رابطه زناشويي در ترکيه، هر کسي مي تواند درک کند چرا زني همچون کيزل تاس تصميم گرفته است مجرد باقي بماند. در همين رابطه حزب عدالت و توسعه مشوق هاي مالي براي ازدواج زودهنگام ارائه کرده است که در واقع حرکتي هوشمندانه براي هدف قرار دادن رأي دهندگان است.
«اسرا اوز»، زن مجردي که اواخر دهه سوم زندگي خود را تجربه مي کند و داراي مدرک دکتراي مهندسي است – مدرک و حوزه اي که بيشتر تحت سلطه مردان است – معتقد است «ازدواج جزء لاينفک و ذاتي دختران ترکيه اي است. من عشق را در دانشگاه از دست دادم، زيرا دنبال شغل دانشگاهي بودم و حواسم کاملا پرت آن شده بود. فاميل من معتقد هستند که وجود يک مرد در خانه ضروري است و به معرفي نامزدهايي به من پرداختند.
اجازه بدهيد صادق باشيم، همچنان که زنان مسن تر مي شوند، تحصيلات بيشتري داشته و از نظر مالي هم مستقل باشند، شانس يافتن يک شوهر سازگار برايشان کمتر مي شود. ممکن است با مردي بالاي 40 سال ازدواج کنم اما او احتمالا مرد مطلقه بچه داري خواهد بود. مطمئن نيستم براي چنين وضعيتي آماده باشم...» اين سخنان بازتاب نگراني مشترک بسياري از زنان مجرد ترکيه است.
گزارش «زنان در آمار» سال 2012 موسسه آماري ترکيه نشان مي دهد که متوسط سن ازدواج مردان و زنان از زمان به قدرت رسيدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 بالا رفته است. با اين حال همين مطالعه گزارش مي دهد که حدود 66 درصد از همه زنان ترکيه پيش از سن 25 سالگي ازدواج مي کنند، در حالي که تنها 34 درصد از مردان زير 25 سال ازدواج مي کنند. جالب توجه اين که، درصد زناني که سن شان بين 30 تا 64 سال است و تنها زندگي مي کنند دو برابر مردان در همين رده سني است. چند صاحب نظر درباره اين که اين يافته چگونه در يک جامعه مردسالار قابل توضيح است، مورد پرسش قرار گرفته اند.
آنها معتقدند گذران زندگي به عنوان يک زن مجرد شاغل در ترکيه، چه يک زن مطلقه و چه يک زن ازدواج نکرده، هم ممکن و هم کاملا دلپذير است. اگر شما حمايت و درآمد کافي داشته باشي. داده هاي بانک اطلاعات آماري سازمان بين المللي کار در مورد مديران زن در سال 2012 نيز نشان مي دهد که ترکيه در اين شاخص رتبه 95 از 126 را دارد (ايران در رتبه 91 است). به اين ترتيب اين سوال پيش مي آيد زناني که قادر هستند به تنهايي زندگي کنند چه کساني هستند؟
يک جامعه شناس برجسته ترک که به دليل ترس از دست دادن شغلش ترجيح داد ناشناس بماند، مي گويد: «تعداد خانوار زنان مجرد گمراه کننده هستند زيرا بيشتر اين زنان همسران دوم يا سوم مردان مومن هستند. اگر براي بررسي خانوارهايي تک والد به آمار نگاه کنيد، مي توانيد يک همبستگي مثبت مستقيم بين دو موضوع ببينيد. بيشتر آنها زنان مجردي هستند که معشوقه و يار کسي نيستند. آنها داراي مدارک تحصيلي بالا بوده و علاوه بر اين، از حمايت مالي و عاطفي خانواده خود هم برخوردار هستند و قادر به تامين هزينه زندگي در مجتمع هاي ساختماني فانتزي و داراي گيت هستند. روي هم رفته، ما مي توانيم نتيجه گيري کنيم که با توجه به نرخ بالاي طلاق و قتل زنان در ترکيه، علي رغم همه فشارهاي اجتماعي، چه مذهبي و چه سکولار، به نظر مي رسد زنان تحصيل کرده شاغل مجرد يک سبک زندگي شادتر و بي دغدغه تر از دوستان زن متاهل «خوشبخت» خود دارند.»