چه خبر - کالبدشکافي استرس
بيشتر افراد در وجود خودشان نسبت به تاثير متقابل جسم و روان بر يکديگر آگاهي دارند و مي‌دانند اختلال در هر يک از اين دو، به مرور، بر ديگري تاثير خواهد گذاشت. امروزه در حوزه روان‌شناسي براي بررسي ارتباط مسايل جسمي و رواني 2 رويکرد کلي وجود دارد؛
اولي، رويکرد سايکوسوماتيک يا روان‌تني است:رويکرد سايکوسوماتيک به علت‌يابي روان‌شناختي اختلالات جسمي مي‌پردازد؛ مثلا علل روان‌شناختي ابتلا به آسم، اگزما و زخم معده را بررسي مي‌کند.دومي، رويکرد سايکوفيزيولوژيک يا روان‌شناختي:رويکرد سايکوفيزيولوژيک به بررسي پاسخ‌هاي فيزيولوژيک بدن حين آزمايشات تجربي که فرآيند روان‌شناختي خاصي را مورد بررسي قرار مي‌دهند، مي‌پردازد.با درک اين مفاهيم مي‌توانيم توضيح دهيم که استرس هاي خاص، ممکن است مسبب ايجاد اختلالات خاص در افراد آسيب‌پذير شوند.تاثير استرس بر اعضاي مختلف بدن:مغز
استرس باعث به هم ريختن واسطه‌هاي شيميايي در مغز مي‌شود و نتيجه اين به هم ريختگي
افسردگيحمله خشم زودرنجي عدم‌تمرکز حمله هراس اضطراب
است.
کورتيزول، هورموني است که ترشح آن هنگام استرس افزايش مي‌يابد. ترشح زياد و طولاني‌مدت اين هورمون باعث مرگ سلولي در هيپوکامپ (قسمتي از مغز است که در حافظه نقش دارد) مي‌شود.
قلبافزايش فشارخون بالارفتن ضربان قلب افزايش خطر به هم خوردن ريتم قلب افزايش خطر حملات قلبي
از آثار استرس بر قلب هستند. استرس ميزان کلسترول خون را نيز بالا مي‌برد. همان‌طور که مي‌دانيد، کلسترول بالا عامل خطر مهمي براي شکل‌گيري بيماري‌هاي قلب است.
رودهکاهش جذب مواد غذايي در روده افزايش خطر بيماري‌هاي روده مثل نشانگان روده تحريک‌پذير التهاب روده اسهال يبوست
از آثار استرس بر روده‌ها هستند.
![stress.jpg]()
جنسي
کاهش ميل جنسي و کاهش توليد تستوسترون و استراديول که باعث کاهش باروري مي‌شود.
ماهيچه‌هادرد التهاب تنش عضلاني گرفتگي در ماهيچه‌هاي شانه کمردرد
پوستتشديد آکنه پسوريازيس اگزما يا درماتيت خارش‌هاي پوستي ريزش مو(آلوپسي) ويتيليگو(برص)
از عوارض پوستي استرس هستند. تريکوتيلومانيا يا اختلال موکني عصبي هم بر اثر استرس ايجاد يا تشديد مي‌شود.
معده
استرس مزمن باعث شکل‌گيري تدريجي
زخم معده ريفلاکس تهوع استفراغ پرخوري عصبي بي‌اشتهايي عصبي
مي‌شود. افراد مضطرب بيشتر از ديگران دچار آلرژي‌هاي غذايي مي‌شوند.
پانکراس
افزايش ترشح انسولين و در نتيجه افزايش خطر ديابت نوع دو و چاقي
سيستم ايمني
کاهش عملکرد سيستم ايمني بدن در مقابله با بيماري‌ها و افزايش التهاب در نواحي مختلف بدن است که باعث بيماري‌هاي مزمن مي‌شود. با شدت يافتن استرس يا مزمن شدن آن، به‌تدريج بيماري‌هاي روان _ تني ايجاد مي‌شود و با توجه به ويژگي‌هاي شخصيتي فرد ميزان ابتلا به بيماري‌هاي جسمي افزايش مي‌يابد.
چرا درمان افرادي که دچار مشکلات روان‌تني هستند، مشکل است؟
مشکل اينجاست که اغلب اين افراد نمي‌پذيرند مشکلات آنها جسماني نيست و وقتي پس از آزمايشات گوناگون و بررسي‌هاي فراوان که هيچ مشکل جسماني‌اي را تاييد نمي‌کند به روانشناس ارجاع داده مي‌شوند، با بي‌ميلي مراجعه مي‌کنند زيرا مشکلشان را به‌طور کامل جسماني تلقي مي‌کنند و معتقدند به اشتباه براي درمان روان‌شناختي ارجاع داده شده‌اند. متاسفانه اين باورها کار را براي درمانگر سخت و دشوار مي‌کند، به‌خصوص در مواردي که بيمار تنها به قصد متقاعد کردن پزشکش به اينکه مشکل صرفا جسماني است و ارزيابي پزشکي بيشتري نياز دارد، به روانشناس مراجعه مي‌کند و دنبال تاييد اين اعتقاد توسط او است.
پس نکته مهمي که وجود دارد اين است که معمولا بيماران داراي شکايات جسمي، زماني به اقدامات روان‌شناختي روي مي‌آورند که از همه جا رانده شده‌اند و به‌عنوان «آخرين چاره» نزد روان‌شناسان فرستاده مي‌شوند. اين نحوه ارجاع پيامدهاي مهمي در تمايل مراجع براي پذيرش درمان روان‌شناختي دارد.
برخي مراجعان مي‌گويند: «پزشک من فکر مي‌کند مشکلات من خيالي و ساختگي است» يا مي‌گويند «او فکر مي‌کند من ديوانه‌ام!» پس بسيار مهم است که درمانگر نگرش بيمار را درباره مراجعه بداند تا بتواند اين قبيل نگراني‌ها را که در برقراري رابطه درماني مشکل‌ساز خواهند بود، بشناسد و برطرف کند تا بيمار را به مشارکت در درمان تشويق کند.
اصول مديريت استرس
درست است که سطح بهينه‌اي از استرس براي عملکرد بهتر لازم است اما رابطه استرس و عملکرد، خطي و مستقيم نيست.
يعني استرس بسيار کم مانند استرس بسيار زياد مي‌تواند باعث کاهش عملکرد فرد شود زيرا استرس خيلي پايين باعث حالت کسالت و رخوت بدني و مغزي مي‌شود و استرس بالا تمرکز را مختل مي‌کند، بنابراين هميشه بايد راهکارهايي داشته باشيم که استرس را در سطح متوسطي که باعث هوشياري و تمرکز مي‌شود، انگيزه ايجاد مي‌کند و عملکرد را بهبود مي‌بخشد، نگه داريم.
برخي از راهکارها براي نگه داشتن استرس در سطح متوسط:
• افکار و احساسات خود را ثبت کنيد:
اين کار چند فايده دارد؛
اول اينکه از زمان و مکاني که مضطرب مي‌شويد آگاهي دقيقي پيدا مي‌کنيد.
دوم اينکه بر اساس آنچه که هنگام اضطراب انجام داده‌ايد، مي‌توانيد مهارت‌هاي مقابله‌اي مفيد و اثربخش را از مهارت‌هاي مقابله‌اي غيرموثر تشخيص دهيد.
سوم اينکه وقتي از پيشرفت‌هاي خود يادداشت برمي داريد، مي‌توانيد از موفقيت‌هايتان لذت ببريد.
• از موقعيت‌هاي تنش‌زا و اضطراب‌برانگيز دوري نکنيد:
دوري از موقعيت‌هاي اضطراب‌برانگيز در کوتاه‌مدت اضطراب را کاهش مي‌دهد، ولي مشکل را کاملا برطرف نمي‌کند بنابراين در طولاني‌مدت باعث مشکلات بيشتري مي‌شود. به بيان ديگر، دوري و اجتناب باعث تسکين موقت مي‌شود و روش وسوسه‌انگيزي براي مقابله با اضطراب است.
• با شيوه‌اي مثبت با موقعيت‌هاي اضطراب‌انگيز رويارو شويد:
اگر مي‌خواهيد موفق باشيد، طوري عمل کنيد که انگار موفق هستيد و موفق خواهيد شد.
• بر اوضاع مسلط باشيد و مهارت کسب کنيد:
توانتان را براي کسب و توسعه مهارت‌هاي خود صرف کنيد. از تجربيات خود درس بگيريد و مشکلات را به تجارب آموزنده تبديل کنيد.
• آماده تلاش و تمرين باشيد:
اگر همه چيز در زندگي آسان بود، خوب ولي خسته‌کننده مي‌شد. اگر ميل داريد به طرز موثري با اضطراب مقابله کنيد بايد روي آن کار کنيد.
• عميق نفس بکشيد:
هنگام بروز استرس، به طور درست و عميق نفس بکشيد يعني با يک شماره هوا را به ريه‌ها وارد کنيد، تا 4 شماره هوا را در ريه‌ها نگه داريد و با 2 شماره هوا را از ريه‌ها بيرون بفرستيد. اين نوع تنفس مخصوصا در هواي آزاد و تميز، آرامش‌بخش است. از روش‌هاي آرامش‌بخش ديگر مي‌توان يوگا، مراقبه، هيپنوتيزم و ماساژ را نام برد.
• ورزش کنيد:
ورزش باعث کاهش تنش فيزيولوژيک، افزايش کارايي اکسيژن، کاهش اضطراب و بهبود سريع‌تر عوارض استرس مي‌شود.
اضطراب و استرس باعث بروز تغييراتي در DNA ما خواهند شد!
شايد باور نکنيد اما واقعيت دارد و پژوهش‌هاي بسياري نشان داده‌اند که رفتارهاي ناسالم ما از طريق همين تغييرات ژنتيکي در نسل‌هاي بعدي تاثيرات منفي برجا خواهند گذاشت. استرس مادران و پدران مي‌تواند باعث ايجاد تغييرات ژنتيکي شود و اين تغييرات به جنين منتقل خواهد شد. پس اگر والد مضطربي هستيد بدانيد شيوه زندگي ناسالم شما، باعث ايجاد تغيير در DNA نسل بعدي و فرزندانتان خواهد شد، بنابراين پيش از اقدام به باردار شدن، حتما براي درمان اضطراب خود اقدام کنيد و شيوه زندگي ناسالم خود را تغيير دهيد.
دکتر شهرام محمدخاني
روانشناس باليني، عضو هيات علمي دانشگاه خوارزمي
منبع:salamat.ir