چاپ

چه خبر -
خاطرات كودكي با قصه هاي مادربزرگ ها گره خورده است. قصه هايي كه قهرمان آن به زندگي بسياري از ما نزديك بوده و در آخر با توكل به خدا و تلاش فراوان بر پليدي ها پيروز مي شد. شهرزاد قصه هاي ما موسفيداني بودند كه با گفتن قصه درس هاي زندگي را به ما مي آموختند. همواره قهرمانان قصه ها، براي كودك جذاب است و او در تمام مدت خود را در نقش قهرمان قصه تصور مي كند.

به خاطر اين همذات پنداري، كودك تصور مي كند مانند قهرمان داستان مي تواند از خطرات عبور كند و با او به پيروزي دست يابد. اهميت قصه گويي به اندازه اي است كه بسياري از روانشناسان آن را در شكل گيري شخصيت كودك بسيار موثر مي دانند و بيان خوبي ها، بدي ها و آموزش انجام كارهاي خوب و دوري كردن از كارهاي بد را در قالب قصه يكي از موثرترين و بهترين شيوه ها مي دانند.

قصه گويي سينه به سينه و نسل به نسل به ما رسيده است اما واقعيت اين است كه امروزه بيان قصه بسيار كمرنگ تر از گذشته شده است و پدربزرگ و مادربزرگ هاي نسل امروز به دليل آن كه سبك زندگي تفاوت پيدا كرده كمتر فرصتي براي بودن در كنار نوه ها و گفتن قصه دارند.
دكتر اشرف تشكري، روانپزشك كودك و نوجوان و مدرس دانشگاه در مورد اهميت قصه گويي توسط والدين با ما به گفت وگو نشست.

قهرمانان قصه ها چه تاثيراتي در ذهن كودكان برجا مي گذارند؟

به طور معمول قهرمان قصه ها براي كودكان جذاب بوده و مشتاق هستند مانند قهرمانان قصه ها رفتار كنند، لباس بپوشند يا صحبت كنند. هرچه سن كودك پايين تر باشد از لحاظ تفكر و شناخت عيني تر است و خيال و واقعيت را كمتر از هم تفكيك مي كند از اين رو قهرمان داستان را واقعي تر پنداشته و آن را باور مي كند.

قهرمانان مثبت و منفي قصه ها تا چه اندازه موجب همذات پنداري در كودكان مي شوند و خوب و بد درس هاي زندگي را به آنها ياد مي دهند؟

گاه به دليل نوع رابطه اي كه كودك در دنياي واقعي با اطرافيان دارد، قهرمان داستان هايش را بهتر پذيرفته و از آنها تبعيت مي كند. والدين و مراقبان كودك به دليل توانمندتر بودن بيشتر سعي دارند كودك را مهار كنند و كودك كه توانايي كمتري براي كنترل محيط دارد به دنياي خيال روي آورده و گاه به قهرمان داستان هايش پناه مي آورد. ممكن است آرزوها وتمايلات خود را با آنها فرافكني كند و در دنياي تخيل هرگونه رابطه اي را كه دوست دارد با آنها برقرار كند چون در اين جا از قدرت بيشتري برخوردار است. والدين و مربيان نيز ممكن است از اين فرصت براي تربيت و يا تبعيت از كودك استفاده كنند به عنوان مثال دستورات يا پندهاي خود را از زبان قهرمانان بگويند.

خواندن قصه ها در هر گروه سني با چه موضوع هايي بايد شروع شود و آيا قهرمانان داستان بايد حيوانات، اشيا يا انسان ها باشند و بيشتر موضوع هاي قصه ها بر چه مبنايي(عاطفي يا آموزشي) باشد؟

كودكان كمتر از 7سال يعني پيش از دبستان تفكر عيني دارند يعني موضوع ها را همان گونه كه مي بينند يا مي شنوند درك مي كنند و نمي توانند موضوع هاي پيچيده و انتزاعي را درك كنند پس مفاهيم را بايد به شكل ملموس و عيني به آنان منتقل كرد. در اين مرحله آن ها تفكر جاندارپندارانه دارند و تصور مي كنند اشيا زنده هستند و احساس دارند همچنين مي توانند با آن ها حرف بزنند. كودكان احساس مي كنند حيوانات قادر به تكلم بوده و از توانايي هاي انساني برخوردارند از اين رو داستان هاي مربوط به اشيا و حيوانات را دوست دارند.

هر چه سن كودك بيشتر مي شود از تفكر عملياتي و انتزاعي تر بيشتر برخوردار مي شود، پس موضوع هاي پيچيده تر انساني نظير عشق و فداكاري كه قابل رويت نيستند، برايش جذاب تر خواهد شد. در هر سني موضوع هاي متنوع آموزشي و عاطفي را مي توان براي كودك انتخاب كرد، ولي شيوه بيان آن بايد متناسب سن و تفكر كودك باشد. هرچه كودك كم سن تر باشد تصاوير و به نمايش درآوردن موضوع ها بيشتر مي تواند او را با مفاهيم و موضوع ها آشنا كند.

قصه هاي ترسناك و قهرمانان هيولايي، موجودات نامريي و... چه تاثيراتي در ذهن كودكان برجا مي گذارند؟

داستان هاي تخيلي هميشه مورد توجه كودكان و نوجوانان هستند. اين داستان ها باعث پرورش تخيل كودك شده و اگر متناسب با سن و روحيه او گزينش شوند، در آينده موجب پيشرفت و سازندگي اش مي شود. قوه تخيل تاثير رشد دهنده دارد و باعث توانمندي كودك خواهد شد. همان گونه كه پيش تر گفته شد كودك توانايي كمتري براي كنترل محيط خود دارد بنابراين به دنياي تخيل روي آورده و كارهايي را كه در واقعيت نمي تواند انجام دهد در خيال تمرين مي كند؛ به طور مثال دشمنانش را نابود مي كند يا ماشين مورد علاقه اش را مي سازد و اعتماد به نفس پيدا مي كند.

تخيل كودك را به سوي تفكر انتزاعي پيش مي برد و زبان او را توسعه مي بخشد. در سن مدرسه او مي تواند سمبل هايي مانند اعداد و علائم را بفهمد يا در نوجواني پيوندها و اشكال مولكول ها را تصور كند. گفت و گو با موجودات تخيلي و قهرمانان تمرين تكلم و پيشرفت زبان است. آنها در عالم خيال و ارتباط با قهرمانان احساسات خود را تخليه مي كنند، البته موجودات تخيلي ترسناك در كودكان مضطرب موجب احساس ترس و ديدن كابوس مي شود.

چقدر بايد براي كودكان كتاب خواند؟

براي پرورش و ارتقاي سطح تخيلات كودكان لازم است هر روز برايشان كتاب خوانده شود. ولي ميزان خواندن داستان براي هر كودك بستگي به دامنه توجه و علاقه مندي وي دارد. برخي كودكان به خصوص كودكان بيش فعال، كم توجه و مبتلابه اختلال يادگيري ممكن است تمايل كمتري از خود براي شنيدن داستان نشان دهند.

البته امروزه به دليل تمايل زياد كودكان به بازي هاي رايانه اي و ويدئويي و تماشاي تلويزيون، كمتر به شنيدن و خواندن داستان تمايل نشان مي دهند. بازي هاي رايانه اي، ويدئويي و تلويزيوني شخصيت ها، داستان ها و مكالمات آماده را به كودكان تزريق مي كند و كودكان را به گونه اي كاملاً منفعل تحت تاثير قرار مي دهند. اين از نگراني هاي عصر مدرن است كه باعث تضعيف رشد تخيل فعال و زبان كودكان مي شود.

بچه ها علاقه مند به خواندن كتاب هاي ترسناك به لحاظ روحي و رواني چه ويژگي هايي دارند؟

كودكان كنجكاو، داراي قوه تخيل قوي و هيجان طلب ممكن است تمايل بيشتري به خواندن يا شنيدن اين گونه داستان ها نشان دهند. البته گاه كودكاني كه زياد مي ترسند، نيز به دليل واكنش ضد ترس به كتاب هاي ترسناك علاقه مند مي شوند.

آن دسته از كودكاني كه تمايل به خواندن كتاب هاي احساسي دارند روحيه شان چگونه است؟

كودكاني كه درك عاطفي قوي تري دارند يا احساسات ديگران را بيشتر درك كرده يا تحت تاثير عواطف قرار مي گيرند، موضوع هاي عاطفي را بيشتر دنبال مي كنند.

كودكاني كه به سراغ كتاب هاي تخيلي مي روند، زمينه هاي شخصيتي شان چگونه است؟

كودكان كنجكاو و باهوش و هيجان طلب ممكن است از خواندن كتاب هاي تخيلي لذت ببرند. اگر تخيل اين كودكان تمريني براي نزديك شدن به واقعيت باشد و آگاهي آنان نيز همزمان رشد كند باعث خلاقيت و نوآوري خواهد شد، ولي اگر راهي براي گريز از واقعيت باشد اثر معكوس برجا خواهد گذاشت.

باتوجه به تفاوت هاي فرهنگي چقدر به خواندن كتاب هاي قصه ترجمه شده و آشنايي ذهني كودكان با قهرمانان كتاب هاي خارجي توصيه مي كنيد؟

گاهي به دليل نامانوس بودن قهرمان داستان هاي بيگانه ممكن است كودكان دچار احساس تعارض با دنياي واقعي خود شوند و نتوانند الگوي مناسبي از آن كسب كنند. البته اگر قهرمان هايي كه تعارض كمتري با محيط واقعي و فرهنگ ما دارند، انتخاب شوند سبب توسعه شناخت كودك از يك دنياي بزرگتر خواهد شد.

قصه گويي و تعريف كردن داستان تا چه اندازه در گوينده قصه تاثيرگذار است؟

گوينده قصه با بهره گيري از نقش قهرمانان داستان ممكن است با كودك ارتباط بهتر و موثرتري برقرار كند و موضوعاتي را كه به طور مستقيم قابل انتقال به كودك نيست به اين وسيله به او منتقل شود. اين شيوه رابطه آن ها را تسهيل مي كند. والدين نيز با قصه گويي و استفاده از قهرمانان و شخصيت هاي داستان در آموزش رفتارهاي مناسب و تربيت كودكان نقش بهتري را ايفا مي كنند.
برخي اوقات گوينده قصه، قصد دارد با تعريف داستان احساسات دروني خود را منعكس كند و با برون ريزي احساسات از طريق داستان و قصه، حرف هايي را كه در بيان آن عاجز است، به طور غيرمستقيم مطرح خواهد كرد و اين در تخليه هيجاني فرد گوينده قصه تاثيرگذار است.

گوينده قصه ممكن است در مورد برخي موضوعات نگرش هايي داشته باشد و به طور مستقيم توانايي انجام اين كار را نداشته باشد از اين رو با قصه گويي راحت تر نگرش ها را منتقل مي كند و اين امر در كاهش اضطراب و افكار منفي او نقش دارد.

منبع: روزنامه ايران

مطالب پيشنهادي:
گلايه «امير محمد زند» در مراسم تشييع پيكر «عسل بديعي» + عکس
چرا «امير تتلو» فکر مي‌کند يک استعداد کشف شده است؟!«کريستين استوارت» و 23 سالگي! + عکسبازگشت «هما روستا» پس از 14 سال + تصاويرچرا «امير تتلو» فکر مي‌کند يک استعداد کشف شده است؟!