چاپ

تأثير هورمون هاي جنسي بر سلامت دندان زنان

دکتر علي مرسلي، متخصص درمان ريشه مي گويد: احتمالا اين را مي دانستيد که هورمون ها روي خلق و خو و روحيه و رفتار ما تاثير مي گذارند ولي آيا خبر داشتيد که همين هورمون ها مي توانند روي وضعيت دهان هم تاثير بگذارند؟ تغييرات هورموني خانم ها در مراحل مختلف روي سلامت دهان آنها تاثير دارد.

تغييرات هورموني در بيشتر افراد قابل کنترل نيست ولي با دانستن تغييراتي که در دهان به دنبال تغييرات هورموني اتفاق مي افتد، مي توان از بسياري از مشکل هاي دهان و دندان پيشگيري کرد.

در مورد درد بعد از درمان در دوره هاي مختلف زندگي خانم ها مطالعه هاي متنوعي انجام شده و احتمالا پاسخ درد با دوره هاي مختلف دوره جنسي خانم ها، رابطه دارد ولي از آنجايي که درد بعد از درمان به عوامل بسيار متنوعي بستگي دارد و قابل پيش بيني نيست. به عنوان عامل تاثيرگذار در انتخاب زمان درمان در خانم ها در نظر گرفته نمي شود.

1.بلوغ

در دختران هورمون هاي جنسي (استروژن و پروژسترون) افزايش مي يابد که اين افزايش هورمون ها در بلوغ باعث جينجيويت (التهاب اوليه لثه) مي شود که مقدمه آغاز بيماري هاي لثه است. در جينجيويت لثه قرمز، حساس و متورم مي شود و با کوچک ترين تحريک دچار خونريزي خواهد شد.

برخي از باکتري هاي عامل التهاب لثه، از استروژن به جاي ويتامين K براي رشد و نمو خود استفاده مي کنند. خوشبختانه جينجيويت به درمان هاي دندان پزشکي پاسخ مناسبي مي دهد. جرم گيري يا برداشت پلاک حتي به تنهايي به عنوان مداخله درماني معمولا کافي هستند.

در ادامه با افزايش بهداشت دهان و دندان، با مسواک زدن درست و مرتب، استفاده از نخ دندان و دهانشويه مي توان مشکل را بدون نياز به مداخله بيشتر برطرف کرد.

1.بلوغ

2. قاعدگي

در بسياري از خانم ها ممکن است با شروع عادت ماهانه، تغييرات محسوسي ديده شود اما در برخي خانم ها چند روز قبل از شروع عادت ماهانه، خونريزي و تورم لثه ها ممکن است ديده شود. در ادامه ممکن است زخم هاي آفتي در دهان برخي از خانم ها در زمان شروع عادت ماهانه مشاهده شود. با شروع عادت ماهانه اغلب علائم دهاني برطرف مي شوند. دوران قاعدگي زمان مناسبي براي برخي درمان هاي دندان پزشکي نيست.

بهتر است درمان هايي مانند کشيدن دندان و جرمگيري تا 1 هفته بعد از قاعدگي انجام شود. بعد از کشيدن دندان در طول قاعدگي، احتمال ايجاد حفره خشک در محل کشيده شدن و درد بيشتر از ساير زمان هاست.

با توجه به شروع تغييرات هورموني در تخمک گذاري در روزهاي يازدهم تا بيست و يکم، درمان هاي جراحي بلافاصله بعد از قاعدگي در شرايط راحت تري ممکن است انجام گيرد. هر چند هيچ منعي براي انجام هيچ درمان دندان پزشکي در هيچ دوره اي از دوره ماهانه خانم ها وجود ندارد. مراقبت بهداشتي و افزايش سطح بهداشت دهان و دندان، بيشتر مشکل هاي دوره قاعدگي را برطرف مي کند.

گاهي براي کاهش اذيت آفت هاي دردناک نيز به مصرف دارو با مشاوره دندان پزشک وجود دارد. برخي از داروهاي موضعي نمي توانند در مراحل اوليه آفت ها را کنترل کنند. هرپس دهاني (تبخال) و تناسلي در درمان قاعدگي ممکن است عود کند. در زمان عود تبخال درمان دندان پزشکي به دليل مسائل کنترل عفونت تا رفع دوره تبخال به تعويق مي افتد.

3. بارداري

جينجيويت در 50 تا 70 درصد زنان باردار ديده مي شود. تغييرات در لثه از ماه دوم تا هشتم شديد است. تغييرات شديد هورموني در دوره بارداري علت بروز التهاب لثه و تشديد شدن مشکل هاي بهداشت دهان و دندان هاست. در بسياري از کشورها از جمله ايران، مراقبت هاي بهداشتي و درماني براي آماده سازي زنان قبل از بارداري انجام مي شود که درمان ها و پيشگيري هاي دندان پزشکي از اجزاي اصلي اين مراقبت ها هستند.

رشد التهابي لثه در حدود 10 درصد خانم هاي باردار به صورت گرانولوم بارداري يا تومور بارداري ديده مي شود. اين ضايعه هاي دهاني علت هورموني و منشاء التهابي دارند و به هيچ وجه با وجود اسم ترسناکشان خطرناک نيستند.

با کنترل بهداشت دهان و دندان و گاهي جراحي و برداشت ناحيه همراه کنترل پلاک در مطب دندان پزشکي (جرمگيري و بروساژ) مشکل اين ضايعه هاي دهاني قابل برطرف شدن است. مصرف بيشتر غذاهاي شيرين و در زمانبندي هاي نامناسب (مثلا نيمه شب)، به علاوه ورود اسيد معده داخل دهان به دنبال احساس تهوع، پوسيدگي و سايش دندان ها را در زنان باردار افزايش مي دهد.

در برخي خانم هاي باردار، خشکي دهان ديده مي شود که خود همين قضيه پوسيدگي دنداني ايجاد مي کند.

در برخي ديگر از خانم هاي باردار در 3 ماهه سوم تا روزهاي منتهي به زايمان ميزان بزاق افزايش چشمگيري پيدا مي کند. داروهاي ضدبارداري که پايه هورموني دارند نيز پاسخ التهابي شان در دهان زنان مشابه آن چيزي است که در بارداري اتفاق مي افتد.

لثه هاي ملتهب و قرمز و خونريزي لثه ها با تحريک در مصرف داروهاي ضدبارداري گزارش شده، اما نکته مهم اين است که در داروهاي ضدبارداري جديد، مشکل هاي دهاني در مطالعه ها کمتر گزارش شده است. در مطالعه ها در مورد اثر داروي ضدبارداري بر بزاق نتايج متناقضي وجود دارد.

مصرف داروهاي کنترل بارداري، در صورتي که با افزايش سطح بهداشت دهان و دندان ها و توام با مداخلات درمان دندان پزشکي کنترل پلاک باشد، مشکلي براي زنان مصرف کننده اين داروها ايجاد نمي کند.

3. بارداري

4. يائسگي

بعد از دوره باروري زنان، تغييرهاي هورمون ها در 10-5 سال بعد ايجاد مي شود. 50-30 درصد زنان، علامت دهاني به دنبال يائسگي نشان نمي دهند. در برخي از زنان با يائسگي برخي مشکل هاي دهاني مانند سوزش دهان، خشکي دهان، تغييرات در حس مزه ها و درد در اثر تغييرات هورمون ها گزارش شده است. آشاميدن بيشتر آب و ارتقاي بهداشت دهاني در يائسگي توصيه شده است.

استفاده از آدامس ها و آبنبات هاي بدون شکر هم براي تحريک ترشح بزاق مفيد است. نشانگان سوزش دهان توسط دندان پزشک متخصص دهان قابل تشخيص و درمان هاي مقتضي قابل انجام است. تشخيص دقيق سوزش و حس دردناک براي اينکه عوامل ديگر دخيل در مشکل هاي غير از يائسگي رد شود، اهميت دارد.

برخي از مشکل هاي دهاني خانم ها در يائسگي ممکن است با مصرف داروهايي که براي مشکل هاي ديگر (فشار خون، افسردگي و...) مصرف مي شوند مرتبط باشد. پوکي استخوان بعد از يائسگي در برخي از زنان شايع است. اين پوکي استخوان ممکن است در ناحيه فک و صورت هم با تحليل استخوان به خصوص در نواحي بي دنداني ظاهر شود و روي کيفيت استخوان ساير نواحي هم تاثير بگذارد.

jamejamonline.ir