چاپ

چه خبر - بيوگرافي مريم ميرزا خانياوايل زندگي و تحصيلات

مريم ميرزاخاني در 13 ارديبهشت 1356 (3 مه 1977) در تهران به دنيا آمد. پدرش احمد ميرزاخاني مهندس برق و رئيس هيئت مديره مجتمع آموزشي نيکوکاري «رعد» بود. او با اتمام تحصيلات ابتدايي با شرکت در اولين دوره جذب استعدادهاي درخشان وارد دبيرستان فرزانگان تهران (زير نظر سمپاد) شد. مريم ميرزاخاني در سال‌هاي 1373 و 1374 (سال سوم و چهارم دبيرستان) از دبيرستان فرزانگان تهران موفق به کسب مدال طلاي المپياد رياضي کشوري شد و بعد از آن در سال 1994 در المپياد جهاني رياضي هنگ کنگ با 41 امتياز از 42 امتياز مدال طلاي جهاني گرفت. سال بعد يعني 1995 در المپياد جهاني رياضي کانادا با 42 امتياز از 42، رتبهٔ اول طلاي جهاني را به دست آورد.

عبادالله محموديان استاد دانشگاه صنعتي شريف و از مسولان برگزاري المپياد رياضي در گفتگويي پيرامون مريم ميرزاخاني که در سالنامه شرق 1393 منتشر شده گفته : در سال 1372 از دکتر حدادعادل درخواست کردم اجازه دهند ايشان (مريم ميرزاخاني) در المپياد شرکت کنند چون آن زمان فقط سال سومي‌ها امکان شرکت در المپياد را داشتند و ايشان سال دوم بودند. در نهايت هم انتخاب شدند و سال بعد شرکت کردند و خانم ميرزاخاني طي دو بار شرکت در المپياد جهاني هر دوبار طلا گرفت.

مريم ميرزاخاني اولين دختري بود که به تيم المپياد رياضي ايران راه يافت و همچنين اولين دختري بود که در المپياد رياضي ايران طلا گرفت. وي اولين کسي بود که دو سال مدال طلا گرفت و اولين فردي بود که در آزمون المپياد رياضي نمره کامل گرفت. ميرزاخاني دورهٔ ليسانس و فوق ليسانس رياضي در دانشگاه صنعتي شريف طي کرد. وي در سال 2004 با اخذ مدرک دکتراي دانشگاه هاروارد به سرپرستي کورتيس مک‌مولن، از برندگان جايزه فيلدز، در دانشگاه‌هاي پرينستون و استنفورد به تدريس مشغول شد. يک سال بعد در سال 2005 نشريه پاپيولار ساينس آمريکا او را به عنوان يکي از 10 ذهنِ جوان جهان برگزيد و تجليل کرد. ميرزاخاني مدتي در پرينستون درس مي‌داد ولي بعد به استنفورد رفت و کار تدريس و پژوهش را در آن‌جا پي گرفت. او در شهريور 1387 ( اول سپتامبر 2008 ) و در 31 سالگي به درجه استادي و اين دانشگاه رسيد.

فعاليت‌ها و افتخارات مريم ميرزاخاني

مريم ميرزاخاني در حال دريافت مدال فيلدز از رئيس جمهور کره جنوبي

او به همراه 9 محقق برجستهٔ ديگر در چهارمين نشست 10 استعداد درخشان نشريه پاپيولار ساينس در آمريکا مورد تقدير قرار گرفت. به نوشتهٔ يواس‌اي تودي اين فهرست 10 نفره، شامل محققان و نخبگان جواني است که در حوزه‌هاي ابتکاري مشغول به فعاليت هستند و با اين حال معمولاً از چشم عموم پنهان مانده‌اند. اين فهرست بر اساس پيشنهادهاي ارائه شده از سوي سازمان‌هاي گوناگون، رؤساي دانشگاه‌ها و ناشران انتشارات علمي برگزيده شده‌اند. اين محققان برجسته جوان در حوزه‌هاي گوناگوني از گرافيک رايانه‌اي تا رياضيات و علوم ربوتيک، افق‌هاي تازه‌اي در مرزهاي جهان اطراف ما گشوده‌اند که مريم ميرزاخاني رياضيدان 39 سالهٔ ايراني يکي از آنها است.

ميرزاخاني در سال 1999 ميلادي موفق شد راه‌ حلي براي يک مشکل رياضي پيدا کند. رياضيدانان مدت‌هاي طولاني است که به دنبال يافتن راه عملي براي محاسبه حجم رمزهاي جايگزين فرم‌هاي هندسي هذلولوي بوده‌اند و در اين ميان مريم ميرزاخاني جوان در دانشگاه پرينستون نشان داد که با استفاده از رياضيات شايد بتوان بهترين راه را به سوي دست يافتن به راه‌حلي روشن در اختيار داشت: محاسبهٔ عمق حلقه‌هاي ترسيم شده بر روي سطوح هذلولوي. ميرزاخاني در تلاش است تا معماي ابعاد گوناگون فرم‌هاي غيرطبيعي هندسي را حل کند. در صورتي که جهان از قاعده هندسه هذلولي تبعيت کند، ابتکار وي به تعريف شکل و حجم دقيق جهان کمک خواهد کرد. در واقع مشکل اين است که برخي از اين اشکال هذلولي هم‌چون دونات و يا آميب داراي ظاهري بسيار نافرم هستند که محاسبهٔ حجم آنها را به معمايي جدي براي رياضيدانان مبدل کرده است. اما ميرزاخاني با يافتن راهي جديد در واقع دست به يک ابتکار عمل بزرگ زد و با ترسيم يک سري از حلقه‌ها بر روي سطح اين گونه اشکال پيچيده به محاسبه حجم آنها پرداخت. کاربردهاي عملي اندکي براي پژوهش او وجود دارد ولي اگر مشخص شود که جهان توسط هندسه هذلولوي اداره مي‌شود، کار او مي‌تواند به تعريف دقيق شکل و حجم آن کمک کند.

زندگي پُربار نابغه ايراني رياضي، مريم ميرزاخاني

ميرزاخاني در سال 2009 به خاطر دستاوردهايش در رياضيات برنده جايزه بلومنتال شد. در اعلاميه‌اي که انجمن رياضي آمريکا به مناسبت برنده شدن اين جايزه براي ميرزاخاني منتشر کرد، دليل گرفتن اين جايزه مهم رياضي، "خلاقيت استثنايي، و تز (دکتراي) مبتکرانه که در آن، ابزارهاي گوناگوني از هندسه هذلولوي گرفته تا روشهاي کلاسيک فرمهاي اتومورفيک و تقليل سيمپلکتيک براي بدست آوردن نتايجي در سه مسئله مهم ترکيب شده‌اند " عنوان شد. در اين اعلاميه، اين سه مسئله مهم به شرح زير آمده‌اند:

1 - يک رابطه بازگشتي براي حجمهاي وايل-پترسون در فضاي پيمانه‌اي رويه‌هاي ريماني.

2 - يافتن تقريبي مجانبي براي تعداد ژئودزيک‌هاي ساده بسته بر روي رويه‌هاي ريماني هذلولوي با طول داده شده {\displaystyle L} L. تعداد اين ژئودزيک‌ها، بر اساس نتايج ميرزاخاني، براي طول‌هاي کمتر يا مساوي {\displaystyle L} L، رشدي مجانبي همانند {\displaystyle L^{6g-6}} L^{{6g-6}} دارند. در اين فرمول، منظور از {\displaystyle g} g گونه رويه ريماني مورد نظر است. اين نتيجه، پيامدي از محاسبه حجمهاي وايل-پترسون گفته شده در مورد 1 است.

3 - اثباتي نو از حدس ويتن که پيش از آن توسط ماکسيم کانتسويچ در سال 1992 ثابت شده بود. ميرزاخاني در اثبات جديدش تفسيري تو از شمارش ژئودزيک‌ها در فضاهاي پيمانه‌اي به دست مي‌دهد.

در سال 2010، ميرزاخاني، حدس «شار زلزله» ويليام ترستن بر روي فضاهاي تايشمولر را که مدتها پرسشي باز و بي پاسخ در رياضي بود به اثبات رساند. اين حدس مي‌گويد که چنين شاري لزوماً ارگوديک مي‌باشد.

ميرزاخاني در سال 2014 به همراه الکس اسکين و امير محمدي ثابت کرد که ژئودزيکهاي مختلط و بستارهاي آنها، بسيار منظم هستند و نه بر خلاف انتظار نامنظم يا فراکتالي. به عبارت ديگر، بستارهاي چنين ژئودزيک‌هايي جبري هستند و بنابراين، ويژگيهايي از جمله صلبيّت را دارا مي‌باشند. اتحاديه جهاني رياضي در مطلبي با نام «کار مريم ميرزاخاني» اين نتايج را چنين توصيف کرد: «يافتن اين حقيقت، شگفت‌انگيز است که تصلب در فضاهاي همگن، چگونه انعکاسي در فضاهاي ناهمگني همچون جهان فضاي پيمانه‌اي دارد».

مريم ميرزاخاني

ديدگاه مريم ميرزاخاني دربارهٔ رياضيات

بدون علاقه داشتن به رياضي ممکن است آن را سرد و بيهوده بيابيد. اما زيبايي رياضيات خود را تنها به شاگردان صبور نشان مي‌دهد. پُرارزش‌ترين بخش [مطالعه رياضي] لحظه‌اي است که مي‌گويي آها! ذوق کشف و لذت فهميدن چيزي جديد. احساس ايستادن بالاي يک بلندي و رسيدن به ديدي شفاف و واضح.

دريافت جايزه فيلدز

او در سال 2014 برندهٔ مدال فيلدز شد که بالاترين نشان علمي رشتهٔ رياضيات است و هر چهار سال يک‌بار به دانشمندان برگزيدهٔ زير 40 سال اهدا مي‌شود و از آن به نوبل رياضيات نيز تعبير مي‌شود. وي نخستين زن و نخستين ايراني بود که موفق به دريافت اين جايزه گشت.

واکنش‌ها به دريافت جايزه فيلدز

_ توصيف رسمي کميتهٔ مدال فيلدز: «چيره‌دست در گسترهٔ قابل توجهي از تکنيک‌ها و حوزه‌هاي متفاوت رياضي، او تجسم ترکيبي کمياب است از توانايي تکنيکي، بلندپروازي جسورانه، بينش وسيع و کنجکاوي ژرف.»

_حسن روحاني رئيس جمهور وقت ايران در تاريخ 22 مرداد 1393 در پيامي که در صفحهٔ فيسبوک وي نيز منتشر شد، ضمن تقدير از ميرزاخاني، دريافت مدال فيلدز را به وي تبريک گفت.

_ رضا فرجي‌دانا، وزير علوم، تحقيقات و فناوري، علي اکبر صالحي رئيس سازمان انرژي اتمي ايران و محمدرضا عارف رئيس بنياد پيشبرد علم و فناوري ايران در پيام‌هاي جداگانه‌اي موفقيت مريم ميرزاخاني را در کسب برترين جايزه رياضيات در جهان را به وي تبريک گفتند.

_ جيمز کارلسون از انستيتو رياضيات کِلي (به انگليسي: Clay Mathematics Institute) مي‌گويد : ميرزاخاني در يافتن ارتباطات جديد، عالي است. وي مي‌تواند به سرعت از يک مثال ساده به دليل کاملي از يک نظريه ژرف و عميق برسد.

_ رامين تکلو، استاد رياضي دانشگاه ايلينوي شيکاگو گفت: «مريم ميرزاخاني حتي بدون گرفتن فيلدز هم در ميان معروف‌ترين رياضيدانان جهان بوده است.»

_ بهرنگ نوحي، استاد دانشگاه کويين‌مري گفت: «به محض اينکه در هاروارد شروع کرد مشخص بود که کارش خوب است. مشخص بود که تز دکترايش يک تز انقلابي است.»

_ ريچارد داوکينز در حساب توييترش کسب جايزه فيلدز را به وي تبريک گفت.

_ يورگ کرامر (رئيس اتحاديه رياضيدانان آلمان) و گونتر سيگلر (استاد رياضي دانشگاه آزاد برلين) به ميرزاخاني تبريک گفتند. همچنين نشريات آلماني چون اشپيگل، فرانکفورتر آلگماينه سايتونگ، زوددويچه تسايتونگ، تاگس اشپيگل و برخي رسانه‌هاي ديگر در مطالب جداگانه‌اي به اين موضوع پرداختند.

مريم ميرزاخاني نابغه ايراني

عضويت در آکادمي ملي علوم آمريکا

مريم ميرزاخاني در مه سال 2016 به عضويت در آکادمي ملي علوم برگزيده شد او نخستين ايراني-آمريکايي است که به عضويت در اين آکادمي برگزيده مي‌شود.

زندگي شخصي

سليقهٔ سينمايي ميرزاخاني بازتابي از ذات بدون مرز پژوهش اوست، که درگير کاويدن «خصوصيات اشکال هندسي نامعمول» است. او مي‌گويد: «گاهي مواقع احساس مي‌کنم در يک جنگل بزرگ هستم و نمي‌دانم به کجا مي‌روم؛ ولي به طريقي به بالاي تپه‌اي مي‌رسم و مي‌توانم همه چيز را واضحتر ببينم. آنچه آن گاه رخ مي‌دهد، واقعاً هيجان انگيز است.» فيلم مورد علاقهٔ او، داگويل، نگاهي خشن به آمريکاي دوران رکود بزرگ است. وي گفته که در کودکي آرزو داشته نويسنده شود. او گفت: «وقتي که بچه بودم رويايم اين بود که نويسنده شوم. هيجان‌انگيزترين لحظاتم را به خواندن رمان مي‌گذراندم، در واقع هر چيزي را به دستم مي‌رسيد مي‌خواندم.» همسر وي يان وندراک، نيز دانشيار رياضي دانشگاه استنفورد و پژوهشگر سابق علوم کامپيوتر نظري مرکز تحقيقات آي‌بي‌ام و اهل جمهوري چک است و از او داراي يک فرزند به نام آناهيتا مي‌باشد.

مريم ميرزاخاني به همراه همسر و فرزندش

حادثه سقوط اتوبوس حامل دانشجويان شريف

در اسفندماه 1376 اتوبوس حامل دانشجويان رياضي شرکت‌ کننده در بيست و دومين دورهٔ مسابقات رياضي دانشجويي، که در آن تيم متشکل از ميرزاخاني، ايمان افتخاري و حسين نمازي در آن رتبهٔ اول کشور را کسب کرده بودند، که از اهواز راهي تهران بود (مسابقات رياضي دانشجويي در اهواز برگزار شد) به دره سقوط کرد و طي آن شش تن از دانشجوي نخبهٔ رياضي دانشگاه صنعتي شريف شامل آرمان بهراميان، رضا صادقي - برندهٔ دو مدال طلاي المپيادجهاني - عليرضا سايه‌بان، علي حيدري، فريد کابلي، دکتر مجتبي مهرآبادي و مرتضي رضايي دانشجوي دانشگاه تهران که اغلب از برگزيدگان المپيادهاي ملي و بين‌المللي رياضي بودند، جان باختند و مريم ميرزاخاني از جمله دانشجويان بازمانده از اين سانحه بود.

بيماري مريم ميرزاخاني

در تير 1396 اعلام شد ميرزاخاني به دليل ابتلا به سرطان در بيمارستاني در آمريکا بستري است. يکي از نزديکان او گفته است که حال وي وخيم است. ميرزاخاني از چهار سال پيش به سرطان سينه مبتلا بوده، و اين سرطان اکنون به مغز استخوان وي سرايت کرده است. پدر و مادر وي براي مراقبت از او به آمريکا رفته‌اند.

درگذشت مريم ميرزاخاني

وي در تاريخ 24 تير 1396 در اثر بيماري سرطان سينه درگذشت.

منبع : ويکي پديا

Save