چه خبر - استاد زلزله‌شناسي: زلزله‌خيزي ايران 10 برابر شده است
مهدي زارع، استاد زلزله‌شناسي مهندسي پژوهشگاه بين‌المللي زلزله توضيح مي‌دهد: افزايش زلزله‌خيزي به معناي آن است که زلزله‌ها به تعداد بيشتري ثبت شده‌اند. يعني اگر رخداد زلزله‌ها را از 21 آبان سال 96 به بعد شمارش کنيد، تعداد قابل‌ملاحظه‌اي زلزله در ايران ثبت شده است. البته بخشي از اين زلزله‌ها مربوط به پس‌لرزه‌هاي زمين‌لرزه ازگله در سر پل ذهاب است که يک زلزله با بزرگي 7.3 بعد از 20 سال و 6 ماه در ايران اتفاق افتاد.
«ولي حقيقت اين است که اين تعداد بالاي زلزله تنها محدود به سرپل ذهاب نبوده، بلکه در ساير مناطق کشور مانند بوشهر، کرمان، ملارد در استان تهران، سومار و منطقه البرز در لنگرود، آذربايجان شرقي نيز مشاهده شده است.»
چه اتفاقي در فلات ايران افتاده است؟
حال سؤال اينجاست که دليل اين افزايش تعداد زلزله چيست و چه اتفاقي در فلات ايران افتاده است؟ زارع در اين مورد مي‌گويد: در بررسي‌هاي آماري مشخص شده است که در يک مقطع زماني به مدت دو دهه و حداقل در يک دهه اخيرِ قبل از زلزله 7.3 ريشتري ازگله، تعداد زلزله‌هاي متوسط يعني 5 ريشتر به بالا، کمتر از حد انتظار بود.
«اين در حالي است که در ايران انتظار داريم به لحاظ آماري، سالي بين 2 تا 3 زلزله 6 ريشتري اتفاق بيفتد. ولي در 10 سال قبل از 21 آبان 96 (زلزله ازگله) کلاً 11 زلزله با بزرگاي 6 ريشتر اتفاق افتاده است. بنابراين در دهه مذکور، تعداد زلزله‌ها از حد نرمال پايين‌تر است. در حالي که تقريباً در هر دهه، حداقل انتظار 2 زلزله با بزرگاي 7 را داريم. شايد بتوان گفت پوسته زمين پس از يک دوره 10 ساله آرام با وقوع زلزله سرپل ذهاب وارد يک مرحله شده که پر لرزه است و استرسي که در جاهاي مختلف پوسته بوده به‌تدريج در حالا آزاد شدن است.»
وي در مورد اينکه چرا اين اتفاقات در مناطق مختلف کشور رخ مي‌دهد نيز مي‌گويد: برخي از زلزله‌شناسان، رخدادهاي بعد از دوران نسبتاً ساکت که پوسته زمين وارد يک دوران نسبتاً شلوغ مي‌شود را با انتقال تنش بين‌حوزه‌اي در پوسته زمين توضيح مي‌دهند.
«به عبارت ديگر مي‌توان اين‌طور گفت که پس از زلزله 7.3 ريشتري ازگله، تنش بزرگي در پوسته زمين منطقه زاگرس رها شده و اين تنش در بخش‌هاي ديگري از پوسته همان فلات، بروز و ظهور يافته است. نمونه آن، وقوع زلزله در بوشهر، کرمان، تهران، منطقه البرز و... بود.»
شواهدي از انتقال تنش بين‌حوزه‌اي در ايران مشاهده مي‌شود
اين زلزله‌شناس متذکر مي‌شود که اگر بخواهيم اين ايده را با اطلاعات زمين‌شناختي منطبق کنيم قدري با مشکل مواجه مي‌شويم، زيرا در ايران، داده‌هاي زلزله، مخصوصاً زلزله‌هاي کوچک در دسترس نيست. همچنين اطلاعات دقيق لازم براي مطالعه تحرکات ميليمتري پوسته زمين را در اختيار نداريم.
«البته ما مطالعاتي را که هنوز جزئيات آن منتشر نشده در منطقه غرب از زاگرس تا البرز انجام داديم. داده‌هاي ما نيز بر اساس اطلاعات دو منطقه به نسبت بيش از ساير نقاط بود. چون در منطقه سرپل ذهاب زلزله زياد اتفاق مي‌افتاد و شبکه‌هاي زيادي بودند که آن‌ها را ثبت مي‌کردند و در منطقه البرز نيز به‌دليل وجود تهران، تعداد ايستگاه‌هاي سنجش زلزله بيشتر است.»
زلزله سر پل ذهاب، شروع دوران پر لرزه ايران است
به گفته زارع، با اين اطلاعاتي که در اختيار داريم، مي‌توانيم بگوييم شواهدي از اين انتقال تنش بين‌حوزه‌اي در ايران هم مشاهده مي‌شود. البته ادعاي من سنجش اين وضعيت در همه فلات ايران نيست و نيازمند اين است که شرايط در همه مناطق فلات ايران بررسي شود. اما با اين اطلاعات موجود، اين نظريه با وضعيت موجود کم و بيش همخوان است و شايد بتوان گفت زلزله سر پل ذهاب، شروع دوران پر لرزه در ايران بوده و مي‌توان اين شروع دوران را با فراواني رخداد زلزله در يک سال اخير توضيح داد.
«توجه داشته باشيد به علت نبود ايستگاه‌هاي لرزه‌نگاري کافي در مناطق مختلف کشور، اصولاً زلزله‌هاي کوچک 2 و 3 ريشتر اصلاً ثبت نمي‌شوند. اما به همان زلزله‌هاي متوسط به بالا که نگاه مي‌کنيم، مي‌توانيم بگوييم که زلزله‌خيزي در فلات ايران افرايش يافت است و اگر فرض کنيم در يک ماه و ده روز باقي مانده تا سالگرد زلزله ازگله نيز رخداد زلزله‌هاي روند فعلي را طي کند، مي‌توان نتيجه گرفت تعداد زلزله‌ها در يک سال گذشته به‌طور متوسط 10 برابر شده است.»
به نظر مي‌رسد کشور ما تا مدتي با وقوع زلزله‌هاي فراوان مواجه خواهد بود و اگر زلزله‌هاي فراواني که اتفاق مي‌افتد به فراواني زلزله‌هاي 3 و 4 ريشتر باشد، جاي نگراني نيست، اما بايد به سوي ديگر قضيه نيز نگاه کرد که ممکن است زلزله‌هايي با قدرت بالا داشته باشيم.
اين استاد زلزله‌شناسي دانشگاه با بيان اينکه اگر به بازه زماني 20 ساله پس از زلزله 7.2 ريشتري `اردکول` قائن در 20 ارديبهشت 76 نگاه کنيم، مي‌بينيم در اين دو دهه هيچ زلزله بالاي 7 ريشتري نداشتيم، گفت: در حالي که طبق آمار، انتظار حداقل 3 تا 4 زلزله بالاي 7 ريشتر را در اين مدت ميرفت.
زارع با تأکيد براينکه اگر از اين ديد ماجرا را ببينيم، حداقل در دهه پيش‌رو، خود را براي رخداد زلزله‌هاي با بزرگاي 7 ريشتر آماده مي‌کنيم متذکر شد: يادآوري مي‌کنم در دهه 50 شمسي، 7 زمين‌لرزه با بزرگاي 7 ريشتر در ايران اتفاق افتاده است. يعني برخلاف اينکه متوسط وقوع زلزله‌هاي بالاي 7 ريشتر، در هر دهه وجود دارد، ما دهه‌هايي داشتيم که بسيار از نظر زلزله اصطلاحاً شلوغ بوده است.
«بنابراين نمي‌خواهم ادعا کنم که در 10 سال آينده نيز تعداد زيادي زلزله بالاي 7 ريشتر خواهيم داشت، ولي بهتر است با اين وضعيت و سوابقي که در فلات ايران مي‌بينيم خود را براي اتفاقاتي که ممکن است بيفتد آماده کنيم.L
به گفته استاد زلزله‌شناسي مهندسي پژوهشگاه بين‌المللي زلزله، بايد به ياد داشته باشيم که زلزله ازگله، در يک منطقه تقريباً کم جمعيت و 100 هزار نفري رخ داد در حالي که اگر اين اتفاق در يک شهر پرجمعيت يک ميليون يا 10 ميليون نفري مي‌افتاد ممکن بود با شرايط به‌مراتب وخيم‌تر و آمار تلفات بسيار بالايي مواجه شويم.
منبع: irna.ir