چه خبر - رژيم غذايي مناسب بعد از عمل جراحي
همان‌طور که مي‌دانيم تغذيه مناسب براي تمام افراد لازم است ولي تغذيه خوب بخصوص براي فردي که بيمار است اهميت بيشتري دارد. بيماراني که در طول دوران بيماري تغذيه مناسبي دارند به ويژه اگر رژيم غذايي آنها کالري و پروتئين کافي داشته‌باشد و از نظر ويتامينها و مواد‌معدني ضروري غني باشد در مقابل عوارض بيماري و روش‌هاي مختلف درماني مثل داروها، اشعه درماني، شيمي‌درماني و جراحي و غيره از مقاومت بيشتري برخوردارند و سريع‌تر بهبودي مي‌يابند. رژيم‌غذايي مناسببه حفظ قدرت بدني بيمار کمک مي‌کند و از انهدام بافت‌هاي بدن جلوگيري نموده و به بازسازي بافت‌هايي که تحت تاثير عوامل بيماري و درماني قرار گرفته‌اند کمک مي‌کند. عادات غذايي خوب در بيماران مي‌تواند موجب پيشگيري از ابتلاء آنها به بيماري عفوني شود و در صورت ابتلاء کمک مي‌کند که سريع‌تر خوب شود. وقتي که يک بيمار به هر دليل کمتر از نياز واقعي خود غذا مي‌خورد، ذخاير چربي و پروتئين و ساير مواد مغذي در بدن مثل آهن کم مي‌شود و باعث کاهش وزن، کم خوني، ضعف شديد و استعداد ابتلا به بيماريهاي عفوني مي‌شود.
نيازهاي غذايي فرد بيمار معمولاً همان نيازهاي فرد سالم است اما گاهي بيماري تغييراتي در بدن ايجاد مي‌کند که تعادل تغذيه‌اي بدن را بهم مي‌زند. ممکن است قسمتي از بدن در اثر بيماري کارکرد مناسب نداشته باشد در اين صورت بايد برنامه غذايي مناسبي داشته باشيم تا به بهبود عضو بيمارکمک کند و اگر عضو مبتلا در رابطه با دستگاه گوارش ياسوخت و ساز بدن است رژيم بايد طوري باشد که به اين عضو فشار وارد نشود.
اگر بيماري همراه تب است نياز بدن به کالري و پروتئين و ويتامينها بيشتر مي‌شود در حين بيماري ممکن است فرد لاغر شود که يا به علت تب است که مصرف انرژي را در بدن بالا مي‌برد و از طرفي باعث بي اشتهايي مي‌شود يا اينکه بيمار به حد کافي غذا مصرف مي‌کند اما در روده‌ها اين غذا جذب نمي‌شود. بيماراني که بيماري سخت و مزمن دارند يا عمل جراحي شده‌اند به پروتئين بيشتري احتياج دارند.
در هر وعده غذايي بايد غذاهاي پروتئين‌دار گنجانده شود. غذاهاي پروتئين حيواني مثل: گوشت، تخم مرغ، جگر و پنير بيشتراستفاده شود. شير هم غذاي پروتئيني خوبي است اگر در مصرف آن مشکل وجود ندارد يا پزشک آن رامنع نکرده، مي‌توانيد آن را گرم يا سرد بنوشيد يا در تهيه غذا از آن استفاده کنيد بندرت بعضي از بيماران از مصرف پروتئين منع مي‌شوند که در اين صورت طبق دستور پزشک بايد عمل شود.
و امابيماراني که جراحي مي‌شوند، معمولاً چند روزي را در بيمارستان بستري هستند و رژيم غذايي آنها تحت نظر پزشک و متخصص تغذيه تنظيم مي‌شود و با رفتن بيمار به منزل بايد ادامه‌يابد. مسئله مهمي که بايد به آن توجه شود اين است که بهتر است بيماراني که قرار است جراحي شوند از قبل از نظر تغذيه‌اي بررسي شوند. چون افرادي که قبل از عمل، تغذيه خوبي داشته‌اند جراحي را بهتر تحمل مي‌کنند و زودتر هم خوب مي‌شوند و به عوارض بعدي (بخصوص سوء تغذيه) کمتر دچار مي‌شوند و نيز آشنايي با رژيم غذايي که بعد از عمل ملزم به رعايت آن هستند هم بايد صورت گيرد تا همکاري بيشتري توسط بيمار بعد از عمل صورت گيرد و در نتيجه دوران نقاهت کوتاهتر و عوارض کمتري را تجربه کند.
معمولاً بي اشتهايي، استفراغ و تب از مشکلات عمومي بعد از جراحي است که تغذيه بيمار را مختل مي‌کند. بخصوص اگر اعمال جراحي روي دهان، فک، حلق، مري و قسمت‌هاي ديگر دستگاه گوارش انجام شده‌باشد که بعلت محدوديت‌هاي زيادي که در اين موارد خاص ايجاد مي‌شود، اختلالات تغذيه‌اي بيشتري بوجود مي‌آيد و احتياج به مراقبت بيشتري وجود دارد. پس از جراحي بيمار هر چه سريع‌تر بتواند رژيم غذايي عادي را تحمل کند به همان اندازه نيز کار طبيعي دستگاه گوارش او سريع‌تر بازگشت خواهد کرد. شروع مصرف غذا موجب تحريک شيوه‌هاي گوارشي و تقويت کار معده و حرکات روده‌ها مي‌شود ورزش و فعاليت در بسته نيز به فرآيند گوارشي کمک مي‌کند و از بروز التهاب معده و شکم بعلت احتباس گاز و يبوست جلوگيري مي‌کند. جويدن غذا مانع التهاب غدد بزاقي هم مي‌شود.
پيشرفت هر بيمار به سمت دريافت رژيم غذايي عادي بايد طبق برنامه‌اي باشد که منحصراً براي همان بيمار تدوين شده است. البته نوع جراحي و بيهوشي نيز روي برگشت به سوي رژيم عذايي معمولي اثر مستقيم دارد. پس از خروج کامل بيمار از بيهوشي و برطرف شدن تهوع مي‌توان مرحله اول رژيم عادي را شروع کرد و معمولاً اين برنامه با رژيم غذايي مايعات رقيق شروع مي‌شود و با رژيم مايعات غليظ ادامه مي‌يابد و در صورت تحمل بيمار رژيم غذايي نرم استفاده مي‌شود تا بتدريج آماده‌پذيرش غذاي معمولي شود. بعد از 3-2 روز بيمار به حالت عادي برميگردد و در رژيم غذايي عادي بيمار غذاهاي مورد علاقه بيمار اضافه مي‌شود.
رژيم مايعات رقيق
اين رژيم غذايي در دوران حاد بيماريهاي سخت و در مواردي که بيمار دچار تب، تهوع، استفراغ، بي اشتهايي شديد، نفخ و اسهال است و همچنين بلافاصله بعداز عمل جراحي توصيه مي‌شود. معمولاً بيماران بعد از عمل به مصرف مايعات تمايل بيشتري دارند و آن را بهتر تحمل مي‌کنند. اگر بيمار استفراغ نکرد مي‌توان اين رژيم را شروع کرد که شامل آب معمولي، چاي‌کم‌رنگ، شربت قند ساده و رقيق، آب ميوه‌هاي صاف شده‌باشد. در شروع مصرف اين مايعات، حجم اين مواد حدود نصف استکان کوچک(30cc) بايد باشد و ساعت به ساعت به بيمار داده شود. با بهبود بيشتر بيمار، حجم يک استکان (60cc) در ساعت مي‌شود. اين مايعات نبايد خيلي داغ يا سرد باشند. مايعات رقيق داراي کالري بسيار اندکي هستند و رژيم کاملي را تشکيل نمي‌دهند و بنابراين با بهبود نسبي بيمار و دستور پزشک رژيم غذايي به مايعات غليظ تعيير مي‌يابد.
رژيم مايعات غليظ
بعد از سپري شدن نسبي دوران حاد بيماري و بهبود نسبي بعد از عمل مي‌توان اين رژيم را شروع کرد. مواد مجاز اين رژيم عبارتند از: مايعات مجاز رژيم رقيق بعلاوه شير بدون چربي، شير معمولي، مخلوط شير و تخم مرغ، سوپ‌هاي تهيه شده ار گوشت تازه، حبوبات يا غلات و سبزي، اين سوپ‌ها پس از آماده شدن بايد صاف شوند سپس موردمصرف قرار بگيرند.
بايد اين مايعات تدريجاً با حجم کم وارد رژيم شوند و به تدريج حجم مايعات هر وعده را افزايش داد و فاصله وعده‌ها را افزايش داد تا اينکه به شش وعده در شبانه روز برسد. در صورتيکه بيمار منع مصرف خامه ندارد مي‌توان به مايعات مجاز آنرا اضافه کرد و کالري وعده غذايي رابالا برد. در صورت تحمل رژيم مايعات غليظ و بهبودي بيشتر و کاهش عوارض بيماري مي‌توان از رژيم غذايي نرم که کاملتر است استفاده کرد.
رژيم نرم
اين رژيم بخصوص براي بيماراني که قدرت جويدن ندارند، مناسب است. رژيم غذايي نرم شامل غذاهايي به صورت مايع، خميري يا پوره است که از موادي تهيه مي‌شود که هضم آنها آسان باشد. بنابراين مصرف غذاهاي فيبردارمثل سبزي‌ها، ميوه‌هاي خام، سبوس غلات و پوسته حبوبات و غذاهاي سرخ شده، ادويه، چاشني‌هاي تند و مواد محرک مجاز نيست.
ولي مي‌توان سبزي و ميوه پخته، نان بدون سبوس، آرد غلات بدون سبوس را مصرف کرد. براي تهيه سوپ و پوره مي‌توان از گوشتهاي تازه استفاده کرد. مواد غذايي مجاز را مي‌توان پس از پختن به کمک شير، آب ميوه، خامه، کره و تخم مرغ به صورت پوره يا خميري نرم درآورد. اگر مصرف چربي براي بيمار منع نشده با اضافه‌کردن کره و خامه مي‌توان کالري غذا را بالا برد و با افزودن شير و تخم مرغ به مايعات مي‌توان پروتئين غذا را زياد کرد.
شير برنج و فرني از غذاهاي مناسب اين رژيم است. تخم مرغ را مي‌توان به صورت آب پز درآورد و آن را له کرد و به کمک شير و کره به شکل پوره درآورد.
يا به صورت خام با شير مخلوط کرد. مصرف آب ميوه‌هاي تازه و شيرين براي تامين ويتامينها و مواد معدني مجاز است. رژيم غذايي نرم در صورتيکه با دقت تهيه شود از نظر تغذيه‌اي کمبود ندارد و براي مدت طولاني مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد.
در جراحي‌هاي دستگاه گوارش تا برگشت حرکات دودي روده‌ها نميتوان مايع يا غذا به بيمار داد. اگر بعد از جراحي مايع يا غذاي خوراکي تجويز نمي‌شود بايد بهداشت دهان بيمار رعايت شود. پاکيزگي و مرطوب بودن دهان باعث به اشتها افتادن بيمار و برطرف شدن حالت تهوع مي‌شود.
بيشتر بدانيد : رژيم سالمي به نام دش DASH
منبع:مجله دانش تغذيه
منبع: سيمرغ