چه خبر - بابت قُلدري فضاي مجازي خوشحال نباشيد!
صادق زيباکلام ـ فعال سياسي و استاد دانشگاه تهران ـ که امروز 27 تيرماه در نشست رسانه، افکار عمومي و بازنمايي رويداد که از سوي مرکز اطلاع رساني وزارت کار تعاون و رفاه اجتماي برگزار شد، سخن مي‌گفت، با اشاره به تاثيرگذاري شبکه‌هاي مجازي بر افکار عمومي و با بيان اينکه فضاي مجازي همچون بهمني سرازير شده است، اظهار کرد: پس از انتخابات مجلس شوراي اسلامي در سال 1394 پديده عجيبي رخ داد. بعد از اعلام نتايج گزارشي در روزنامه شرق نوشتم با اين عنوان که «چه کسي اصولگرايان را شکست داد» اصلاح‌طلبان يا تلگرام. مضمون اين گزارش آين بود که در انتخابات آن دوره تلگرام توانست اصولگرايان را شکست دهد و نه اصلاح‌طلبان.
وي در عين حال گفت: نبايد خوشحال باشيم که تلگرام يا فضاي مجازي اين نقش را در جامعه ما پيدا کرده است، چرا که فضاي مجازي همانند شمشير دولبه است. درست است که گاهي به نفع ما مي‌بُرد اما همانند اژدهايي هفت سر مي‌تواند تيغ خود را به سمت ما هم بگيرد. اين موضوع براي خود من بارها اتفاق افتاده است.
اين فعال سياسي با بيان اينکه نفوذ فضاي مجازي در جامعه ما نشان‌دهنده نقص و بيماري جامعه است، خاطرنشان کرد: در جامعه‌اي سالم که به حداقل توسعه سياسي، دموکراسي و آزادي مطبوعات رسيده باشد علي‌القاعده فضاي مجازي نمي‌تواند تا اين اندازه قلدري کند به همين خاطر هم ما نبايد افتخار کنيم که فضاي مجازي تا اين اندازه در جامعه‌ي ما جا پيدا کرده است.
زيباکلام افزود: ما از بد حادثه به فضاي مجازي پناه آورده‌ايم. اگر در جامعه ما حداقل آزادي بيان و مطبوعات وجود داشت، اين اتفاق نمي‌افتاد. اگر امروز جامعه به سمت فضاي مجازي رفته است به اين خاطر است که رسانه‌هاي رسمي ما برخلاف باورهاي دولتمردان خبري منتشر نمي‌کنند. کافي است به مدت 48 ساعت اخبار صداوسيما را رصد کنيم و متوجه شويم که محال است خبري پخش شود که مغاير با باورهايشان باشد.
اين استاد دانشگاه با اشاره به محدوديت‌هاي رسانه‌هاي رسمي در انتشار برخي از اخبار گفت: در جامعه‌اي که صداوسيماي آن اخبار مدنظر دولت‌ها را پخش مي‌کند و ديگر رسانه‌ها بايد دستشان براي انتشار اخبار بلرزد، فضاي مجازي اهميت زيادي پيدا مي‌کند و مي‌تواند جاي رسانه‌هاي رسمي را بگيرد.
وي با بيان اينکه امروز فضاي مجازي عاري از منطق، عقل و استدلال شده است، تاکيد کرد که اين ضعف جامعه مدني ماست که فضاي مجازي چنين مهم شده است.
زيباکلام همچنين درباره خط قرمزهاي رسانه‌ها در انتشار برخي از اخبار اظهار کرد: هيچگاه سعي نکردم به دانشجويانم ياد بدهم که چگونه خطوط قرمز را رعايت کنند، چرا که معتقدم اساسا فلسفه وجود خط قرمز مغاير با ابتدايي‌ترين اصول دموکراسي است.
وي ادامه داد: وقتي مي‌گوييم چه‌طور خط قرمزها را به هنگام انتشار اخبار رعايت کنيم، در واقع به زباني ديگر مي‌گوييم قانوني وجود ندارد. درست است که همه ما مجبوريم به اين خط قرمزها تن دهيم، ولي اين موضوع از پايه درست نيست.
رسانه‌هاي رسمي دنباله‌روي فضاي مجازي شده‌اند
در اين نشست همچنين شهريار شمس مستوفي، سردبير روزنامه همشهري با بيان اينکه در کشور ما رسانه‌ها بيشتر رابط ميان دولت و ملت بوده‌اند، اظهار کرد: هميشه جاي رابطه ملت و دولت در رسانه‌ها خالي بوده است، مگر سال‌هاي نخست پس از انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامي. رابطه ميان ملت و دولت در رسانه‌ها پس از گذشت چند سال از اين دو انقلاب با اختلال مواجه شد؛ اختلالي که با ظهور فضاي مجازي تا اندازه‌اي پر شد.
وي اضافه کرد: با ظهور فضاي مجازي مردم به رسانه‌هاي قدرتمندي دست پيدا کردند و توانستند خلا رابطه ملت و دولت در رسانه‌هاي رسمي را پر کنند و حضور آنها در شبکه‌هاي مجازي آنقدر تاثيرگذار شد که هم‌اکنون در بسياري از مواقع رسانه‌هاي رسمي دنباله‌روي فضاي مجازي مي‌شوند.
اين روزنامه‌نگار با طرح اين پرسش که رسانه‌هاي رسمي در اين شرايط بايد چه‌طور عمل کنند، يادآور شد: فکر نمي‌کنم کار علمي دقيقي در اين باره صورت گرفته باشد که آيا اين رسانه‌هاي رسمي هستند که افکار عمومي را شکل مي‌دهند يا فضاي مجازي به رسانه‌هاي رسمي خط مي‌دهد. معتقدم امروز نه تنها رسانه‌هاي رسمي شکل دهنده افکار عمومي نيستند بلکه بسياري از آنها اخبار خود را از فضاي مجازي تهيه مي‌کنند. به عنوان مثال اتفاقي در توييتر يا اينستاگرام رخ مي‌دهد بحثي در اين باره صورت مي‌گيرد و سپس رسانه‌هاي رسمي وارد عمل مي‌شوند و در ادامه نهادهاي رسمي واکنش نشان مي‌دهند.
مستوفي با اشاره به شخصيت‌هاي معروف اينستاگرامي که عموما از سطح اجتماعي، آموزشي و علمي بالايي برخوردار نيستند، گفت: چرا به قول معروف شاخ‌هاي اينستاگرامي نبايد استادهاي دانشگاه باشند. اين موضوع نشان مي‌دهد که قطعا ما رسانه‌هاي رسمي کانال‌هاي ارتباطي را خوب نشناختيم و نحوه استفاده درست از اين کانال‌ها را نمي‌دانستيم يا به دليل محدوديت‌ها جرأت ورود به اين زمينه‌ها را نداشتيم. به هرحال در شرايط فعلي تا زماني که اطلاعات دقيق، شفاف و با صداقت به مخاطبان ندهيم نمي‌توانيم اعتماد آنها را جلب کنيم.
وي با تاکيد بر اينکه دولت نيز بايد نگاه خود را به رسانه‌ها تغيير دهد، ادامه داد: بدنه دولت بايد بداند که مردم چه مي‌خواهند و بايد پاسخگوي نيازهاي آنها باشد و نه آنکه به صورت صرفا آماري مطالبي را اعلام کند.
مستوفي همچنين با اشاره به لزوم افزايش سواد رسانه‌اي جامعه يادآور شد: سواد رسانه‌اي صرفا شامل جامعه نمي‌شود، بلکه بايد در بين مسوولان نيز صورت بگيرد. اگر رسانه در جايگاه واقعي خودش قرار بگيرد به نفع رسانه، جامعه و حکومت خواهد بود و ديگر بروز و ظهور اتفاقات مهم جامعه در فضاي مجازي صورت نمي‌گيرد.
وي با تاکيد بر لزوم تعاملي بودن رسانه‌هاي رسمي خاطرنشان کرد: مگر در دنياي امروز امکان‌پذير است که رسانه‌اي به مخاطب خود بگويد بايد موضوعي را بپذيريد يا نپذيريد. اين موضوع بسيار مهم است که رسانه‌اي در انتشار اخبار خود يک سياست واحد را در پيش بگيرد و دروغ و راست را با هم نگويند. ما رسانه‌هاي رسمي آنقدر راست و دروغ را با هم گفته‌ايم که مخاطب نمي‌داند چه کند.
سردبير روزنامه همشهري در پاسخ به اين پرسش که چه راهکاري مي‌توان براي افزايش اعتماد عمومي به رسانه‌هاي رسمي ارائه داد، اظهار کرد: طبق تحقيقي که در روزنامه همشهري صورت گرفته است محتواي توليد شده در فضاي مجازي صرفا 15 تا 20 درصد از مطالب منتشر شده را تشکيل مي‌دهد و باقي به گردش محتوا اختصاص دارد. اگر ما رسانه‌هاي رسمي بتوانيم محتواي درست توليد کنيم و اين محتوا را در فضاي رسانه‌اي رسمي و غيررسمي به گردش درآوريم اين محتواي درست در کانال‌هاي ارتباطي مورد اعتماد مردم قرار خواهد گرفت. امروز مطبوعات بايد به سمت موسسات رسانه‌اي بروند و با توليد محتواي درست و چرخش آن در کانال‌هاي ارتباطي اطلاعات درست در اختيار مردم قرار بدهند. يادمان نرود که منابع اطلاعاتي صداوسيما و بسياري از رسانه‌هاي فارسي‌زبان خارج از کشور يکي است، اما اين نوع نگاه و پردازش اخبار است که باعث اين تغيير مي‌شود. بنابراين اگر حرفه‌اي‌هاي عرصه رسانه به سمت توليد محتوا در فضاي مجازي بروند اعتماد مخاطب را به خود جلب مي‌کنند.
رسانه‌هاي حرف گوش کن!
چرا صداوسيما مثل بقيه تذکر نمي‌گيرد؟
تقي‌پور، فعال رسانه‌اي و مدير روابط عمومي سازمان تامين اجتماعي نيز در سخناني با اشاره به شرايط اقتصادي کشور و نارضايتي نسبت به برخي از موضوعات خاطرنشان کرد: بايد به اين نکته توجه کرد که مواجهه دولت به معناي عام با رسانه رسمي در 40 سال اخير چگونه بوده است. در حالي که صداوسيما به ندرت تذکر مي‌گيرد به راحتي رسانه‌هاي ديگر تذکر مي‌گيرند و تعطيل مي‌شوند.
وي با اشاره به تيراژ پايين روزنامه‌ها و نشريات خاطرنشان کرد: بايد وظايف دولت نسبت به رسانه‌هاي رسمي بررسي شود. امروز بسياري از رسانه‌هايمان از سوي دولت حمايت مالي مي‌شوند و به همين خاطر هم حرف گوش‌کن دولت‌ها شده‌اند؛ البته خود رسانه‌ها نيز در اين موضوع نقش دارند، چرا که متاسفانه بسياري از رسانه‌ها مصرف‌کننده شده‌اند و همچنين به دلايل مشکلات اقتصادي مجبور هستند در چرخه فساد بيفتند.
اين فعال رسانه با اشاره به لزوم افزايش سواد رسانه‌اي در کشور گفت: بايد اين واقعيت را بپذيريم که با توجه به مشکلاتي که در جامعه و فضاي رسانه‌اي ما وجود دارد طبيعي است که شاخ‌هاي اينستاگرامي استادان دانشگاه نباشند و رسانه‌هاي رسمي ما شکل دهنده افکار عمومي نباشند.
وي در پايان سخنان خود براي تعطيل شدن روزنامه همبستگي اظهار تاسف کرد.
منبع: isna.ir