چه خبر - آيا پوتين از پشت به ايران خنجر مي زند؟
ولاديمير پوتين روز پنجشنبه 27 ارديبهشت در ديدار با بشار اسد رئيس‌جمهور سوريه در سوچي، گفته بود که در مرحله استقرار صلح در سوريه، نظاميان خارجي بايد اين کشور را ترک کنند.
يک روز بعد "الکساندر لاورنتيف" نماينده ويژه پوتين در امور سوريه تصريح کرد: منظور آقاي پوتين «شامل تمامي واحد‌هاي نظامي خارجي در سوريه، از جمله آمريکا، ترکيه، حزب‌الله (لبنان) و البته ايران است».
بعد از انتشار اين خبر، الميادين به نقل از برخي مسئولان رياست جمهوري سوريه اعلام کرد «اظهارات پوتين شامل نيروهاي ايراني و روسي نمي‌شود»؛ با اين حال روسيه هنوز اين موضوع را رد يا تکذيب نکرده است.
به همين دليل بهرام قاسمي سخنگوي وزارت امور خارجه ايران در واکنش به اظهارات لاورنتيف اعلام کرد: کسي نمي‌تواند ايران را به چيزي مجبور کند. حضور ايران در سوريه با دعوت دولت اين کشور و براي مبارزه با تروريسم بوده و تا زماني که نياز باشد و دولت سوريه بخواهد ايران در سوريه باقي مي ماند.
اين واکنش از سوي سخنگوي وزارت خارجه ايران مي تواند حاکي از آن باشد که تحولي جديد در روابط روسيه - ايران در موضوع سوريه صورت گرفته است. اگرچه ايران و روسيه هيچگاه در بحران سوريه ديدگاههاي صد در صد مشترک نداشتند اما اين نخستين بار است که روسيه از لزوم خروج نيروهاي ايران از سوريه صحبت مي کند.
در هفته هاي اخير روسيه در موضوع حملات اسرائيل به مواضع نيروهاي ايراني در سوريه نيز موضع سکوت اختيار کرده بود که البته معناي آن بيش از آنکه به نفع ايران باشد به نفع اسرائيل برداشت مي شود. حتي وال استريت ژورنال به نقل از فيودور لوکيانوف يکي از مشاوران ارشد کرملين نوشته بود احتمالا پوتين و نتانياهو درباره حمله اسرائيل به مواضع ايران در سوريه با يکديگر توافق کرده بودند.
همچنين بعد از ديدار نتانياهو با پوتين، روسيه از تجهيز ارتش سوريه به سامانه پدافند هوايي اس 300 منصرف شد؛ اتفاقي که در صورت انجام، قطعا نيروهاي سوريه را در برابر حملات هوايي اسرائيل در موضع برتر قرار مي داد.
مجموع اين گزاره ها نشان مي دهد اولا روسيه قصد ندارد اسرائيل را در موضوع سوريه از خود ناراضي کند و دوم آنکه روسيه آرام آرام در حال جدا کردن راه خود از ايران در موضوع سوريه است. حتي ممکن است اين جدايي امتيازي براي معامله با آمريکا در اختلافات في مابين دو کشور باشد. معناي ديگر اين گزاره آن است که ايران بازهم وجه المصالحه بازي قدرت هاي بزرگ قرار گرفته است.
ولادمير پوتين در دوم آذر 1394 در سفر به تهران گفته بود: «ما متعهديم که بر خلاف برخي‌ها به شرکايمان از پشت خنجر نزنيم و هيچ‌وقت در پشت پرده اقدامي بر ضد دوستانمان انجام ندهيم و اگر اختلافي هم داشته باشيم، با صحبت به تفاهم برسيم.»
بايد يادآور شد اگرچه در نظام بين الملل تمامي کشورها به دنبال منافع خود هستند اما اگر کشوري در يک بحران نظامي – امنيتي پشت متحد خود را خالي کند يا آن را وجه المصالحه معامله با قدرت هاي رقيب قرار دهد، جز خيانت و زدن خنجر از پشت چه نامي مي توان بر آن نهاد؟
البته اين رفتار روسيه با ايران مسبوق به سابقه است. حتي اگر به تاريخ سده هاي گذشته نگاه نکنيم در سال هاي اخير، روسيه چه در همدستي با غرب براي وضع تحريم ها عليه ايران (راي مثبت به قطعنامه هاي شوراي امنيت سازمان ملل براي تحريم ايران) و چه در سوءاستفاده از ايران در دوران تحريم ها، رفتار مناسبي نشان نداده است.
نمونه جديد استفاده روسيه از پايگاه هوايي نوژه همدان براي پرواز به سمت سوريه بود که وزير دفاع وقت ايران فاش کردن اين موضوع از سوي روس‌ها را نوعي خودنمايي و بي معرفتي عنوان کرد.
يکي از شعارهاي اصلي انقلاب اسلامي که بر سر در وزارت خارجه نيز حک شده است شعار «نه شرقي، نه غربي» بود. اما به نظر مي رسد برخي مسوولان از بغض غرب به دام شرق (روسيه و چين) افتاده اند. سياست خارجي ايران نيازمند اصلاحات اساسي است. برخي سياست هاي فعلي نمي تواند در جهان متغير امروز پاسخگوي نيازهاي راهبردي و تاکتيکي سياست خارجي ايران باشد.
جليل بيات_ پژوهشگر روابط بين الملل
منبع: asriran.com