چاپ

چه خبر - هنرمندي که نمايش داغدار اوست

حميد سمندريان کارگردان و آموزگارِ ايرانيِ تئاتر و بازيگري بود. سمندريان از سرآمدان نسلي از کارگردانان نمايش به شمار مي‌رفت که با کارگردانان نامدار ديگري چون عباس جوانمرد، علي نصيريان، بهرام بيضايي، رکن‌الدين خسروي، آربي اوانسيان و ديگراني تئاتر را در ايرانِ دههٔ 1340 و 1350 به پايگاه جدّي‌تري رسانيدند.

بيوگرافي و تحصيلات حميد سمندريان

حميد سمندريان در 9 ارديبهشت سال 1310 در تهران زاده شد. کار تئاتر را همزمان با درس دبيرستان آغاز کرد. او در کلاس‌هاي تئاتر و هنرپيشگي حسين خيرخواه، شباويز و نصرت کريمي شرکت کرد که زير نظر عبدالحسين نوشين اداره مي‌شد. سمندريان همچنين ويلون مي‌نواخت و از شاگردان محمود ذوالفنون، برادر بزرگتر جلال ذوالفنون، بود. وي پس از دبيرستان به اروپا سفر کرد و در آلمان دورهٔ مهندسي شوفاژ سانترال را در دانشگاه صنعتي برلين گذراند؛ ولي پس از آن به کنسرواتور عالي موسيقي و هنرهاي نمايشي هامبورگ رفت. برخورد با تئاتر چندان جذبش کرد که مجالي براي موسيقي نمي‌گذاشت و به همين خاطر يکبارگي موسيقي را فرونهاد.
سمندريان که در آلمان به جاي مهندسي تأسيسات سر از درس مارکس راينهارت درآورده بود، سپس‌تر به مؤسسهٔ ادوارد مارکس پيوست تا تئاتر را جدّي‌تر بياموزد. او طي شش سال تحت آموزش ادوارد مارکس، که يکي از استادان برجستهٔ تئاتر بود، اصول و مباني کارگرداني و بازيگري را آموخت و همزمان در آلمان به صورت حرفه‌اي مشغول به کار شد. وي پس از پايان اين دوره به دعوت ادارهٔ هنرهاي نمايشي دراماتيک ادارهٔ کل هنرهاي زيباي ايران به کشور برگشت. سمندريان در پي نمايش بود، ولي پس از اين که تلويزيون راه خود را به خانه‌ها باز کرد به تيم او برنامه‌اي تلويزيوني سفارش دادند؛ ولي سمندريان از اين سفارش خشنود نبود.

شروع فعاليت حميد سمندريان در عرصه تئاتر

به اين ترتيب، نخستين کار حميد سمندريان تله‌تئاتر «جراحي پلاستيک» نوشتهٔ پير فراري بود که در سال 1340 براي تلويزيون ملي ايران (ثابت پاسال) کارگرداني کرد. يک سال بعد او و تيمش در ادارهٔ هنرهاي دراماتيک سالن 50 تا 60 نفري درست کردند که چند برنامهٔ تئاتري در آن اجرا شد. سمندريان اولين اثر خود، نمايشنامهٔ «دوزخ يا در بسته» نوشتهٔ ژان پل سارتر را در همين تالار نوبنياد روي صحنه برد و کار نمايش را پيوسته ادامه داد؛ همچنين با همکاري مهدي فروغ به تأسيس هنرستان آزاد هنرهاي دراماتيک که وابسته به هنرهاي زيباي کل کشور بود دست زد. پس از آن حميد سمندريان به دعوت مهندس هوشنگ، مهدي برکشلي و با همکاري مهدي نامدار دانشکدهٔ تئاتر دانشگاه تهران را بنيان گذاشتند. همچنين در سال 1348 تدريس در دانشکدهٔ هنرهاي زيبا را آغاز مي‌کند.

حميد سمندريان پس از انقلاب

پس از انقلاب 1357 ايران و در پي انقلاب فرهنگي و پاک‌سازي دانشگاه‌ها از بسياري از استادان، حميد سمندريان نيز به دليل سوءظن به گرايش به کمونيسم به دليل ترجمهٔ «دايرهٔ گچي قفقازي» از فعاليت دانشگاهي منع شد. در نتيجه سمندريان به ناچار رستوراني باز کرد تا خودش و چند نفر از دانشجويانش اگرنه از طريق تئاتر، بلکه از راهي شرافتمندانه زندگي کنند. پس از مدتي با وساطت شاگرد سابق وي، بهروز غريب‌پور که در آن دوران مورد وثوق بعضي از کساني بود که به کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان وارد شده بودند از اين اتهام تبرئه شده و قرار شد سمندريان به دانشکدهٔ هنرهاي زيبا برگردد. در نيمهٔ نخست دهه 1370 ناصر باباشاهي رئيس دانشکدهٔ هنر و معماري دانشگاه تهران از حميد سمندريان دعوت کرد تا گروه نمايش اين دانشکده را راه‌اندازي کند و بدين ترتيب سمندريان پايه و اساس اين گروه را گذاشت. در سال 1373 به تأسيس کلاس‌هاي آزاد بازيگري و کارگرداني دست زد که هنرجويان بسياري از آن‌جا دانش‌آموخته شدند و به عرصهٔ حرفه‌اي هنر وارد شدند.

بيماري و فوت حميد سمندريان

سمندريان از بيماري سرطان لوزالمعده رنج مي‌برد، و سرانجام حدود ساعت 5 بامداد روز پنج‌شنبه 22 تيرماه 1391 در سن 81 سالگي در خانهٔ خود درگذشت. همزمان همراهان و شاگردانش تصميم گرفته بودند براي بهتر شدن حال استادشان بار ديگر نمايش بازي استريندبرگ را که او سال‌ها پيش به صحنه برده بود با همان بازيگران، يعني هما روستا، رضا کيانيان و احمد ساعتچيان، پاييز همان سال به صحنه ببرند؛ و بخشي از تمرين اوليهٔ اين نمايش نيز در منزل شخصي سمندريان آغاز شده بود. بهرام بيضايي که هنگام مرگ سمندريان در آمريکا به سر مي‌برد، همان روز از درگذشت وي آگاه شد و يادداشتي با عنوان «يادمانِ سمندريان» در سوگش نوشت که در آخرين سطر آن آمده‌است: «نمايش داغ‌دارِ اوست! يکي از دو سالن تماشاخانه ايرانشهر تهران به نام سمندريان ناميده شده است.
نويد محمدزاده در اينستاگرام خود با انتشار چنين نوشت:
استاد حميد سمندريان تولدتون مبارک

پست نويد محمدزاده براي تولد استاد حميد سمندريان

منبع: صفحه شخصي حميد سمندريان