چاپ

چه خبر - رضا شاه تنها جسد موميايي شده است که در ايران به خاک سپرده شده

همه چيز از انتشار يک خبر در فضاي مجازي آغاز شد؛ خبري که هر چند هنوز به صورت رسمي و علمي تائيد نشده است اما زمزمه‌ي آن حتي به عنوان يک خبرِ درِگوشي هم بخشي از تاريخ کشور را مي‌تواند تحت تاثر قرار دهد: «احتمال کشف جسد موميايي منسوب به رضا شاه در صحن حرم حضرت عبدالعظيم (ع)»
رضا خان مؤسس سلسله پهلوي سال 1323 در دوران تبعيد در ژوهانسبورگ از دنيا مي‌رود، اما به دليل وجود مشکلاتي مانند جنگ و نبود کِشتي، به ناچار پيکرش براي مدتي در ژوهانسبورگ مي‌ماند و حتي قرار مي‌شود براي حفظ جنازه تا زمان بازگرداندن به ايران، آْن را موميايي کنند.
جسد موميايي رضاشاه چهار سال بعد، به ايران منتقل و در مجاورت حرم حضرت عبدالعظيم (ع)، - بخش غربي امروز آستانه- دفن و حتي براي اومقبره‌اي هم ساخته مي‌شود. پس از پيروزي انقلاب اسلامي، صادق خلخالي - حاکم شرع دادگاه‌هاي انقلاب در دوران بعد از انقلاب اسلامي- در ارديبهشت ماه 1359 آن را تخريب مي‌کند.
اما او در خاطرات خود نيز مي‌نويسد که با وجود تخريب کامل مقبره، هيچ جسدي از وي پيدا نکرده است. البته او در خاطرات خود احتمال انتقال پيکر او به يکي از کشورهاي اروپايي توسط محمدرضا پهلوي به صورت مخفيانه در دي ماه 1357 را نيز مطرح مي‌کند.

بريده‌اي از روزنامه که بعد از انقلاب در مورد تخريب مقبره رضا پهلوي نوشته بود

اين در حالي است که در دو روز گذشته و با انتشار خبري مبني بر کشف يک جسد موميايي منتسب به رضاشاه، آن هم درست در نقطه‌اي که قبل از انقلاب به عنوان محل دفن رضاشاه مشخص و حتي روي آن مقبره‌اي ساخته شده بوده و با اين نشانه که رضا شاه تنها جسد موميايي شده است که در ايران به خاک سپرده شده، اظهارنظرها و نگاه‌ها به سمت درست يا شايعه بودن اين خبر مي‌رود.
خبري که تنها رد کننده‌ي قاطع آن، روابط عمومي آستان حضرت عبدالعظيم (ع) است، به حدي که در گفت‌وگو با ايسنا حتي جسد کشف شده را نه يک موميايي، که باقي مانده از يک جسد معمولي مي‌داند که البته صورت مشخصي هم ندارد. اين حرف يعني صورت مساله به خودي خود پاک شده است. البته که اين ادعا، احتمال صحت دارد.
اما هچنان جالب است که مسئولان ميراث فرهنگي در تماس‌هاي فراوان خبرنگاران، مهر سکوت به لب زده‌اند و حتي ترجيح مي‌دهند تلفن‌هاي خود را پاسخگو نباشند. گفته مي‌شود رييس سازمان خواسته که هيچ‌يک از مسؤولان و کارشناسان اين سازمان فعلا در اين‌باره با هيچ رسانه‌اي صحبت نکنند.
از سوي ديگر، افرادي که تا اين لحظه خبر را رد نکرده و حتا احتمال واقعي بودن آن را در صورت بررسي‌هاي نهايي مي‌دهند، نخست حسن خليل‌آبادي، رئيس کميته ميراث فرهنگي شوراي شهر تهران است که بر خلاف صحبت‌هاي مسئولان روابط عمومي آستان حضرت عبدالعظيم، سوم ارديبهشت گفت: «اين جنازه موميايي شده در پي حفاري در قسمت غربي صحن شاه‌عبدالعظيم حسني پيدا شده است. حفاري به دليل پيدا شدن اين جنازه موميايي متوقف شده تا مسولان مرتبط بتوانند بررسي دقيق‌تري داشته باشند، برخي احتمال مي‌دهند که جنازه متعلق به پهلوي اول باشد که به صورت موميايي شده به تهران آورده شده و در حرم عبد العظيم حسني دفن شده است.»
مهدي حجت، رييس ايکوموس ايران دومين نفر است. هر چند او صحبتي در تاييد يا رد اين اتفاق نمي‌کند، اما روز گذشته در گفت‌وگو با سايتي به‌نام چمدان، مي‌گويد: «در صورتي که جنازه کشف شده در حرم شاه عبدالعظيم موميايي باشد، بايد گروهي از باستان‌شناسان روانه شوند و قدمت آن را تشخيص دهند. اگر يک جسد موميايي کشف شده، مسئولان حرم شاه عبدالعظيم وظيفه دارند سازمان ميراث فرهنگي را مطلع کنند. سازمان هم به پژوهشگاه اطلاع مي‌دهد و آنها يک تيم باستان‌شناسي از پژوهشکده باستان‌شناسي براي تحقيقات بيشتر روانه مي‌کنند. حتي حق ندارند جنازه را جابه‌جا کنند.»
صحبت‌هاي ضد و نقيض درباره بودن يا نبودن يک جسد موميايي شده در حالي مطرح مي‌شوند که انگار هيچ نهاد يا دستگاه متولي مانند ميراث فرهنگي يا شوراي شهر تهران وظيفه‌ي پيگيري اين اتفاق را تا پايان رسيدن به يک نتيجه مشخص بر عهده نمي‌گيرند.
از سوي ديگر خبرهاي منتشر شده در اين زمينه در رسانه‌ها و فضاهاي مجازي در حالي دست به دست مي‌چرخند که هيچ کس حتي در وهله‌ي اول درخواست يک اظهار نظر جدي و انجام مطالعات علمي روي جنازه طبيعي يا موميايي کشف شده را نمي‌دهند.
برخي رسانه‌ها و حتي کانال‌هاي اجتماعي در فضاي مجازي پا را فراتر گذاشته‌اند و با انتشار يکي دو تصوير اعلام کرده‌اند، پيکر موميايي منسوب به رضا پهلوي است که در زمان کشف در آستان حضرت عبدالعظيم گرفته‌اند.

تصويري که ادعا مي‌شود متعلق به جنازه موميايي پيدا شده در حرم حضرت عبدالعظيم است

بررسي جسدي که احتمالا موميايي شده باشد، نيز قطعا مشکلات خاص خود را دارد، احمد شجاعي، رييس سازمان پزشکي قانوني کشور درباره نحوه‌ي شناسايي اجساد موميايي شده از سوي پزشکي قانوني نيز به ايسنا اين‌طور پاسخ مي‌دهد: احتمال شناسايي اجساد موميايي شده از سوي پزشکي قانوني وجود دارد اما امکان آن به شکل 100 درصدي نيست.
وي با بيان اينکه شناسايي اجساد موميايي شده و به ويژه تعيين هويت آنها امري دشوار و زمانبر است، ادامه مي‌دهد: براي شناسايي يک جسد موميايي شده ابتدا بايد بافت استخوان‌ها و بافت بدن بررسي شده و در صورتي که سالم باشد DNA را از آن استخراج کرده و تحت آزمايش قرار داد.
رييس سازمان پزشکي قانوني کشور با بيان اينکه فرآيند موميايي کردن افراد بافت بدن را به طور کلي تغيير مي‌دهد، اظهار مي‌کند: همين امر سبب پيچيدگي‌هايي در فرآيند تشخيص موميايي بودن يک جسد مي‌شود. از طريق اخذ آزمايش DNA از بستگان جسد موميايي شده نيز مي‌توان فرآيند تشخيص هويت را سريعتر انجام داد.
کدام نهاد متولي بايد وظيفه بررسي جسد موميايي را بر عهده بگيرد؟
البته مسئولاني از سازمان ميراث فرهنگي مانند محمدرضا کارگر، مدير اداره کل موزه‌ها و روح الله شيرازي، رييس پژوهشکده باستان‌شناسي، حضورشان در اين مساله و در قامت پست اداري بر عهده گرفته شده را غير منطقي مي‌دانند.
کارگر مي‌گويد: در شرايطي اداره کل موزه‌ها مي‌تواند در اين زمينه وارد شود که جسم پيدا شده يک شيء موزه‌اي باشد و با طي کردن همه مراحل کشف يک اثر تاريخي، آن در اختيار اداره کل موزه‌ها قرار گيرد. او پاسخ صريح در اين زمينه را بر عهده اداره کل ميراث فرهنگي استان تهران مي‌داند.
شيرازي، رييس پژوهشکده باستان‌شناسي نيز روند اوليه بررسي جسد پيدا شده را بر عهده يگان حفاظت سازمان ميراث فرهنگي مي‌داند. وي نيز به مي‌گويد: در صورتي که يک شيء يا محوطه‌ي تاريخي در معرض خطر باشد يا نياز به مطالعه و بررسي آن باشد، با خواست پژوهشگاه ميراث فرهنگي، اين پژوهشکده براي مطالعه وارد مي‌شود.
او تاکيد مي‌کند: در حال حاضر و براي انجام هر نوع کارهاي مطالعاتي حتي گرفتن DNA، بايد پژوهشکده حفاظت و مرمت پژوهشگاه سازمان ميراث فرهنگي وارد شود.
در اين شرايط و با توجه به صحبت‌هايي که هر لحظه در فضاي مجازي به تعداد آن‌ها افزوده مي‌شود، اما همچنان هيچ مسئولي پاسخگوي آن‌ها نيست تا شبهه‌ها از بين بروند. نياز هر چه بيشتر مشاهده و معاينه‌ي باقي مانده‌ي جنازه‌ي به دست آمده در طرح توسعه‌ي حرم حضرت عبدالعظيم يا جسدي که گفته مي‌شود به صورت موميايي به دست آمده است تا نه تنها وجه تاريخي آن با تکيه بر اسناد تاريخي مورد بررسي قرار گيرد، بلکه از سوي ديگر بررسي‌هاي دقيق ژنتيکي نيز روي آن انجام شود.
در کنار وجوه شرعي و فرهنگي ايجاد شده در اين شرايط و البته امکان دفن جسد به دست آمده به عنوان جسد يک فرد که در قبرستان مسلمانان به دست آمده است، قطعا وجه سياسي مساله نيز حايز اهميت است، آن هم به واسطه‌ي انتساب اين جسد به شاه پهلوي. بنابراين اکنون جاي خالي لزوم اظهار نظر مسئولان اين حوزه نيز به چشم مي‌خورد.
درست مانند درصد زيادي از مطالبي که در يکي دو روز گذشته در فضاي مجازي منتشر شده‌اند و به جاي پرداختن به ابعاد تاريخي و دوره‌ي تاريخي مورد نظر، بيشتر رويکرد سياسي در پيش گرفته‌اند.
با اين شرايط، حتا اگر آن‌چه که يافته شده جسد رضاشاه پهلوي نباشد يا حتا جسدي موميايي‌شده نباشد، با شرايط و روندي که پيش مي‌رود، بعيد است که افکار عمومي، چيزي غير از تعلق جسد يادشده به شاه پهلوي را باور کنند.

منبع: isna.ir